"Đình chiến" thương mại Mỹ-Trung: Chỉ là tung hỏa mù?

Ngược lại, nhiều nhà quan sát dự báo trận chiến sẽ tiếp diễn khốc liệt hơn vì Mỹ cảm thấy bị Trung Quốc đe dọa. Mục tiêu chiến lược của 2 bên hoàn toàn đối nghịch nhau, và Mỹ không bao giờ cho phép Trung Quốc thực hiện tham vọng trấn áp thế giới, theo TTXVN.

Vì sao Mỹ-Trung không thể giao thương hài hòa? 

Giáo sư François Godement, Giám đốc Hội đồng Quan hệ Quốc tế thuộc Thượng viện Pháp, phân tích: "Kể từ khi lên nắm quyền, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã bỏ chiến lược 'giấu mình chờ thời' của cố lãnh đạo Đặng Tiểu Bình, đưa Trung Quốc trỗi dậy trong mọi lĩnh vực, đặc biệt, sức mạnh quân sự của Trung Quốc đã vượt trội các quốc gia láng giềng.

Do vậy, Mỹ vô cùng lo ngại. Đã qua rồi thời kỳ thế giới chỉ có duy nhất 1 siêu cường với nền kinh tế thị trường hùng mạnh và sức mạnh quân sự áp đảo - đó là Mỹ. Ngày nay, thế giới xuất hiện thêm một nước Trung Quốc có tham vọng làm bá chủ thế giới từ công nghệ cho đến thương mại, một nước Trung Quốc dân tộc chủ nghĩa, bảo hộ thị trường và đang cạnh tranh ngang tầm với Mỹ trong một số lĩnh vực.

Với kế hoạch "Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025" và chiến lược trở thành "cường quốc đại dương", tham vọng xưng hùng của Trung Quốc đã rõ nét.

Năm 2015, Tập Cận Bình tung ra kế hoạch 'Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025', theo đó biến Trung Quốc thành nền kinh tế số 1. Trong khi đó, mục tiêu của Donald Trump kể từ khi trở thành tổng thống Mỹ là phải cản trở kế hoạch đó bởi Washington coi đây là mối đe dọa số 1. Mối đe dọa thứ 2 đối với Mỹ là sáng kiến 'Vành đai và Con đường'.

Chiến lược này nhằm đối trọng với Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (không có sự tham gia của Trung Quốc) theo sáng kiến của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama nhằm kiềm chế Bắc Kinh. Trump thấy được mưu đồ địa chiến lược của Bắc Kinh là muốn 'thâu tóm' cả châu Á lẫn châu Âu nên phản công bằng biện pháp ngăn Trung Quốc tiếp cận và có được trang thiết bị công nghệ cao cấp". 

Đình chiến 90 ngày mang ý nghĩa gì? 

Giáo sư Godement cho biết theo thông báo của chính quyền Mỹ, Trung Quốc cam kết cải cách sâu rộng, đổi mới hoàn toàn nền kinh tế trong vòng 3 tháng cho phù hợp với luật chơi của kinh tế tự do, bảo vệ sở hữu trí tuệ. Trung Quốc cũng cam kết hủy những biện pháp trả đũa áp thuế đối với hàng hóa của Mỹ. Trung Quốc hứa sẽ ký một loạt hợp đồng với tổng trị giá 1.200 tỷ USD và mở cửa thị trường...

Có thể nói, trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, Trump đã không lùi bước, còn Tập Cận Bình đã nhượng bộ đôi chút, ít ra là trong lời nói. Đối với một chế độ độc tài và không bao giờ muốn bị mất mặt, việc Tập Cận Bình "xuống nước", dù chỉ là ở lời hứa, cũng đủ cho phép kết luận Trump đã thắng.

Giáo sư Godement nói: "Tôi không tin Chính quyền Mỹ nghĩ rằng họ sẽ có được 1.200 tỷ USD từ Trung Quốc trong vòng 90 ngày. Washington cũng không ngây thơ tin rằng chế độ Trung Quốc sẽ cải cách sâu rộng chỉ trong vòng 3 tháng. Vấn đề mấu chốt là Trung Quốc sẽ lùi đến đâu và có khả năng ký kết một thỏa thuận thương mại song phương với Mỹ hay không?”. 

Vì sao phải chờ đến khi Trump vào Nhà Trắng, Washington mới phản ứng mạnh? Ảnh: Reuters.

Vì sao phải chờ đến khi Trump vào Nhà Trắng, Washington mới phản ứng mạnh? Giáo sư Godement phân tích: “Căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc diễn ra trước khi Trump đắc cử. Trước đây, Chính quyền Obama cũng đã nhận ra mối đe dọa từ Trung Quốc nhưng không dứt khoát phản ứng vì không muốn xảy ra xung đột. Chính vì thế, Trung Quốc 'được đằng chân, lân đằng đầu', không tôn trọng luật chơi, khiến cho 'gió đổi chiều'. Câu hỏi mấu chốt ở đây là xung khắc Mỹ-Trung đã nghiêm trọng đến mức độ nào?”.

Với kế hoạch "Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025" và chiến lược trở thành "cường quốc đại dương", tham vọng xưng hùng của Trung Quốc đã rõ nét. Ngân sách quốc phòng, lực lượng không quân, hải quân của Trung Quốc tăng mạnh mỗi năm và ngày càng tự tin đối đầu với Mỹ cũng như các đồng minh phương Tây của Mỹ ở Thái Bình Dương.

Dự tính của Bắc Kinh trong lĩnh vực điện tử, thông minh nhân tạo sẽ mang lại doanh thu từ 65 tỷ USD năm 2016 lên 305 tỷ USD vào năm 2030, tăng gần 5 lần trong vòng 15 năm. Thế nhưng, thực tế là Trung Quốc cũng có nhiều điểm yếu.

Giáo sư Godement đánh giá: “Trung Quốc có 3 nhược điểm: Thứ nhất là cứng nhắc thái quá nên chậm trễ trong nỗ lực đổi mới. Tiền đổ ra rất nhiều, bằng phát minh đăng ký cũng nhiều nhưng 'dòng thác' đầu tư này chạy ngược ra nước ngoài. Khi Trung Quốc thành công thì chỉ thành công trong một số phạm vi nhỏ hẹp. Cho nên, nói rằng Trung Quốc đuổi kịp Mỹ là không đúng. Trung Quốc chỉ giỏi tổ chức theo kiểu thương gia 'hám lợi'.

Thứ hai, nền kinh tế của Trung Quốc không chịu nổi một cuộc chuyển hóa sang kinh tế tự do. Bắc Kinh phải tiếp tục kiểm soát kinh tế, kiểm soát tiền tệ, phải sử dụng ngoại tệ, nhất là đồng USD. Vì thế, những đối tác kinh tế của Trung Quốc không lệ thuộc vào Trung Quốc mà chính Trung Quốc bị lệ thuộc vào các nước này. Nói cách khác, khi một chính quyền quy hoạch một chiến lược kinh tế mà chỉ đặt trên cơ sở 'hám lợi' thì số phận của nước đó sẽ như ‘cá nằm trên thớt’: Trung Quốc thụ động trước sức ép của Trump.

Thứ ba, nhược điểm sinh tử của Trung Quốc là hệ thống tài chính. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, với nợ khó đòi chồng chất, dự án cải cách thì có nhưng quyết tâm chính trị thì không. 'Lá phổi' duy nhất của nền kinh tế Trung Quốc sẽ ra sao trong 2 trường hợp: xảy ra chiến tranh thương mại với Mỹ hoặc phải tuân theo 'chuẩn mực bình thường’ - một mục tiêu gây sức ép của Trump?

Báo Le Monde của Pháp cũng cho rằng cuộc đình chiến thương mại Mỹ-Trung chỉ mang tính hình thức, đồng thời đặt câu hỏi: Các cuộc đàm phán giữa hai nước sẽ đi đến đâu?

Kịch bản thứ nhất, Trung Quốc có thể mua đậu nành của Mỹ nhiều hơn, như vậy, Trump có thể nói đến một chiến thắng lớn. Có lẽ sẽ không có gì thay đổi cả, nhưng ít nhất hai bên có thể chấm dứt tung đòn ngoại giao và thương mại.

Kịch bản thứ hai là Trung Quốc có thể sẽ thông báo thay đổi sâu rộng nền kinh tế nước này, hoặc Chính quyền Mỹ sẽ khẳng định là Bắc Kinh đã nói vậy. Trên thực tế, sẽ không có gì thay đổi đáng kể và Trump cuối cùng nhận ra điều đó, và cuộc chiến thương mại tái diễn. 

Vậy kịch bản nào có thể xảy ra? Điều này tùy thuộc vào tiến triển của tình hình kinh tế Mỹ. Nếu kinh tế Mỹ tiếp tục tăng trưởng, Trump có thể chấp nhận một số nhượng bộ. Tuy nhiên, nếu kinh tế Mỹ xuất hiện dấu hiệu suy thoái, Trump sẽ chỉ ra thủ phạm. Và người ta biết đó là ai!