Dân số thế giới chạm mốc 8 tỷ người, tạo ra nhiều thách thức

Trong số đó có Nigeria, nơi các nguồn tài nguyên đang có nguy cơ cạn kiệt. Hơn 15 triệu người ở Lagos tranh giành mọi thứ, từ điện thắp sáng trong nhà đến chỗ ngồi trên những chiếc xe buýt đông đúc, thường mất hai giờ để đi lại mỗi chiều trong siêu đô thị rộng lớn này. Một số trẻ em Nigeria bắt đầu đi học sớm nhất là 5h sáng.

Trong ba thập kỷ tới, dân số của quốc gia Tây Phi này dự kiến sẽ còn tăng cao hơn nữa: từ 216 triệu người trong năm nay lên 375 triệu người, Liên hợp quốc cho biết. Điều này sẽ đưa Nigeria vào vị trí thứ ba với Mỹ sau Ấn Độ và Trung Quốc.

"Chúng tôi đã sử dụng quá mức những gì chúng tôi có - nhà ở, đường xá, bệnh viện, trường học. Mọi thứ đều đang quá tải". Gyang Dalyop, một nhà tư vấn quy hoạch và phát triển đô thị ở Nigeria, cho biết.

Cột mốc Ngày 8 tỷ của Liên hợp quốc vào hôm 15/11 mang tính biểu tượng hơn là chính xác, các quan chức cẩn thận lưu ý trong một báo cáo trên phạm vi rộng được công bố vào mùa hè, đưa ra một số dự đoán đáng kinh ngạc.

Xu hướng phát triển có nguy cơ khiến nhiều người ở các nước đang phát triển bị bỏ lại phía sau, khi các chính phủ phải vật lộn để cung cấp đủ lớp học và việc làm cho số lượng thanh niên đang tăng lên nhanh chóng, và tình trạng mất an ninh lương thực thậm chí còn trở thành một vấn đề cấp bách.

Nigeria là một trong 8 quốc gia mà Liên hợp quốc cho biết sẽ chiếm hơn một nửa mức tăng dân số thế giới từ nay đến năm 2050 - cùng với các quốc gia châu Phi khác là Congo, Ethiopia và Tanzania.

Báo cáo của Liên hợp quốc cho biết: "Dân số ở nhiều quốc gia ở châu Phi cận Sahara được dự đoán sẽ tăng gấp đôi từ năm 2022 đến năm 2050, gây thêm áp lực lên các nguồn tài nguyên vốn đã cạn kiệt và thách thức các chính sách nhằm giảm nghèo và bất bình đẳng".

Dự đoán dân số thế giới sẽ đạt khoảng 8,5 tỷ vào năm 2030, 9,7 tỷ vào năm 2050 và 10,4 tỷ vào năm 2100.

Các quốc gia khác nằm trong danh sách có dân số tăng nhanh nhất là Ai Cập, Pakistan, Philippines và Ấn Độ, những quốc gia sẽ vượt qua Trung Quốc trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới vào năm tới.

Tại thủ đô Kinshasa của Congo, nơi có hơn 12 triệu người sinh sống, nhiều gia đình phải vật lộn để tìm nhà ở giá rẻ và trả học phí. Trong khi học sinh tiểu học được học miễn phí, cơ hội của trẻ lớn hơn phụ thuộc vào thu nhập của cha mẹ chúng.

Luc Kyungu, một tài xế xe tải Kinshasa có sáu đứa con, cho biết: "Các con tôi thay phiên nhau đi học. "Hai đứa đi học trong khi những đứa khác tạm hoãn học vì tiền học phí. Nếu tôi không có nhiều con như vậy, chúng đã hoàn thành việc học đúng hạn".

Dân số tăng nhanh cũng có nghĩa là nhiều người phải tranh giành nguồn nước khan hiếm và khiến nhiều gia đình phải đối mặt với nạn đói khi biến đổi khí hậu ngày càng tác động đến sản xuất cây trồng ở nhiều nơi trên thế giới.

Tiến sĩ Srinath Reddy, chủ tịch của Tổ chức Y tế Công cộng Ấn Độ cho biết: "Có một áp lực lớn hơn đối với môi trường, làm gia tăng những thách thức đối với an ninh lương thực cũng như biến đổi khí hậu. "Giảm bất bình đẳng trong khi tập trung vào thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu nên là trọng tâm của các nhà hoạch định chính sách của chúng ta".

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng mối đe dọa lớn hơn đối với môi trường là tiêu dùng, cao nhất ở các nước phát triển không trải qua sự gia tăng dân số lớn.

Poonam Muttreja, giám đốc điều hành của Tổ chức Dân số Ấn Độ cho biết: "Bằng chứng toàn cầu cho thấy một phần nhỏ người dân trên thế giới sử dụng hầu hết các nguồn tài nguyên của Trái đất và tạo ra phần lớn lượng khí thải nhà kính". "Trong 25 năm qua, 10% dân số giàu nhất toàn cầu phải chịu trách nhiệm cho hơn một nửa tổng lượng khí thải carbon toàn cầu".

Theo Liên hợp quốc, dân số ở châu Phi cận Sahara đang tăng 2,5% mỗi năm - gấp hơn ba lần mức trung bình toàn cầu. Một số trong đó có thể là do những người sống lâu hơn, nhưng quy mô gia đình vẫn là yếu tố thúc đẩy. Phụ nữ ở châu Phi cận Sahara trung bình sinh 4,6 lần, gấp đôi mức trung bình toàn cầu hiện nay là 2,3.

Các gia đình trở nên đông đúc hơn khi phụ nữ bắt đầu có con sớm và 4 trong số 10 cô gái ở Châu Phi kết hôn trước 18 tuổi, theo số liệu của Liên hợp quốc. Tỷ lệ mang thai ở tuổi vị thành niên trên lục địa này là cao nhất thế giới - khoảng một nửa số trẻ em được sinh ra vào năm ngoái bởi các bà mẹ dưới 20 tuổi trên toàn thế giới là ở vùng cận Saharan châu Phi.

Tuy nhiên, bất kỳ nỗ lực nào nhằm giảm quy mô gia đình hiện nay sẽ đến quá muộn để làm chậm đáng kể các dự báo tăng trưởng năm 2050, Liên hợp quốc cho biết. Khoảng hai phần ba trong số đó "sẽ được thúc đẩy bởi đà tăng trưởng trong quá khứ".

Báo cáo cho biết, sự tăng trưởng như vậy sẽ xảy ra ngay cả khi việc sinh đẻ ở các quốc gia có mức sinh cao hiện nay giảm ngay xuống khoảng 2 ca sinh trên một phụ nữ.

Ngoài ra còn có những lý do văn hóa quan trọng đối với các gia đình lớn. Ở châu Phi cận Sahara, trẻ em được coi là điều may mắn và là nguồn hỗ trợ cho người lớn tuổi - càng nhiều con trai và con gái thì càng an nhàn khi về hưu.

Eunice Azimi, một nhà môi giới bảo hiểm ở Lagos và là mẹ của ba đứa con, cho biết một số gia đình đông con "có thể không có những thứ cần thiết để thực sự nuôi sống họ".

Chính trị cũng đóng một vai trò ở Tanzania, nơi cựu Tổng thống John Magufuli, người đứng đầu quốc gia Đông Phi từ năm 2015 cho đến khi ông qua đời vào năm 2021, không khuyến khích kiểm soát sinh sản, nói rằng dân số đông sẽ tốt cho nền kinh tế.

Ông ấy phản đối các chương trình kế hoạch hóa gia đình do các nhóm bên ngoài quảng bá và trong một bài phát biểu năm 2019 đã kêu gọi phụ nữ không nên tránh thai. Ông thậm chí còn mô tả những người sử dụng biện pháp tránh thai là "lười biếng" ở một đất nước mà ông cho là tràn ngập thực phẩm rẻ tiền. Dưới thời Magufuli, các nữ sinh mang thai thậm chí còn bị cấm quay lại lớp học.

Nhưng người kế nhiệm ông, Samia Suluhu Hassan, dường như đã đảo ngược chính sách của chính phủ trong các bình luận vào tháng trước khi bà nói rằng kiểm soát sinh đẻ là cần thiết để không làm quá tải cơ sở hạ tầng công cộng của đất nước.

Ngay cả khi dân số tăng vọt ở một số quốc gia, Liên hợp quốc cho biết tỷ lệ dự kiến sẽ giảm từ 1% trở lên ở 61 quốc gia. Báo cáo của Liên hợp quốc đưa ra dân số Hoa Kỳ hiện tại là 337 triệu người, đạt 375 triệu người vào năm 2050. Tỷ lệ tăng dân số vào năm 2021 chỉ là 0,1%, mức thấp nhất kể từ khi quốc gia này được thành lập.

"Trong tương lai, chúng ta sẽ tăng trưởng chậm hơn - câu hỏi đặt ra là chậm như thế nào?" William Frey, một nhà nhân khẩu học tại Viện Brookings cho biết. "Vấn đề nhức nhối thực sự đối với Hoa Kỳ và nhiều quốc gia phát triển khác là nhập cư".

Charles Kenny, một thành viên cao cấp tại Trung tâm Phát triển Toàn cầu ở Washington, cho biết những lo ngại về môi trường xung quanh mốc 8 tỷ nên tập trung vào tiêu dùng, đặc biệt là ở các nước phát triển.

Ông nói: "Dân số không phải là vấn đề, cách chúng ta tiêu dùng mới là vấn đề - hãy thay đổi cách thức tiêu dùng của chúng ta".

(Nguồn: AP)