Cuộc chiến Israel - Hamas ảnh hưởng lên nền kinh tế toàn cầu thế nào?

Điềm xấu với kinh tế thế giới 

Trong trường hợp chiến tranh chỉ giới hạn giữa Israel và Hamas thì ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu có thể còn giới hạn. Nếu xung đột lan rộng và kéo thêm nhiều nước tham gia thì khả năng Trung Đông - vốn là khu vực sản xuất dầu mỏ hàng đầu của thế giới, sẽ chìm vào bất ổn nghiêm trọng và kinh tế chắc chắn bị tác động nặng nề.

Ở phạm vi hẹp hơn, phản ứng mà chúng ta có thể thấy không thể tránh khỏi là triển vọng hòa bình trong khu vực. Cách thức điều này diễn ra sẽ có ý nghĩa đối với cuộc sống con người, sự cân bằng quyền lực ở Trung Đông và thậm chí có thể là hòa bình toàn cầu. 

Sự leo thang của cuộc xung đột quân sự giữa Israel-Hamas đe dọa nền kinh tế thế giới không chỉ với giá dầu tăng mạnh, thậm chí sẽ xảy ra suy thoái và tăng trưởng toàn cầu chậm lại rõ rệt, nếu có nhiều quốc gia tham gia vào xung đột.

Nền kinh tế toàn cầu vốn đã bị vùi dập bởi hàng loạt cú sốc trong 4 năm qua như trận đại dịch Covid-19, lạm phát, xung đột Nga - Ukraina và bây giờ là Israel - Hamas. Vậy thì nỗi kinh hoàng mới nhất này sẽ là một cú sốc lớn đến mức nào?

Cuộc chiến Nga - Ukraina chắc hẳn đã khiến điều này trở nên tồi tệ hơn đáng kể. Số người bị mất an ninh lương thực nghiêm trọng đã tăng hơn 200 triệu từ giữa 2019 và 2021. Điều này một phần là do nó ảnh hưởng trực tiếp đến giá lương thực và một phần là do giá năng lượng tăng cao. Một bước nhảy vọt nữa về giá năng lượng sẽ khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn.

Vì vậy, những tác động có thể lớn đến mức nào? Điều này phụ thuộc vào việc liệu chiến tranh và sự phân nhánh chính trị của nó có thể lan rộng và nghiêm trọng đến mức nào? Ví dụ, Thế chiến thứ nhất bắt đầu như một cuộc xung đột giữa Áo và Serbia, cả hai đều là đồng minh của các cường quốc lớn hơn. 

Trong trường hợp này, Israel có thể được coi là người được ủy quyền cho Mỹ và Hamas và Hizbollah là người được ủy quyền cho Iran, thậm chí có thể trở thành người được ủy quyền cho Nga hoặc cả Trung Quốc. 

Một chuỗi các sự kiện thảm khốc có thể lan tới chính vùng Vịnh, dẫn đến xung đột giữa các siêu cường quốc. Người Israel, người Do Thái ở nhiều nơi trên thế giới đang phải tăng cường đề phòng nguy cơ bị những người phản đối Israel, ủng hộ người Palestine trên khắp thế giới tấn công.

Các trí thức, kể cả kỹ sư phần mềm cũng phải nhập ngũ, khiến lực lượng lao động bị thiếu hụt. Người lao động nước ngoài phải sơ tán khỏi Israel, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế của nước này. Các hoạt động xã hội bị đảo lộn trước nguy cơ bị tấn công.

Giá dầu có thể tăng kỷ lục

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ, 1/5 nguồn cung dầu thế giới đã đi qua eo biển Hormuz vào năm 2018. Đây là điểm nghẽn của nguồn cung năng lượng toàn cầu.

Ngày 30/10, trong báo cáo triển vọng thị trường hàng hóa, đánh giá lớn đầu tiên về rủi ro kinh tế của việc leo thang chiến tranh ngoài biên giới Gaza, Ngân hàng Thế giới (WB) đã cảnh báo giá dầu thế giới có thể tăng vọt lên mức cao kỷ lục hơn 150 USD/thùng nếu cuộc xung đột giữa Israel và Hamas dẫn tới sự lặp lại cuộc xung đột toàn diện ở Trung Đông từng diễn ra 50 năm trước.

Một kịch bản "gián đoạn lớn" có thể so sánh với kịch bản tẩy chay dầu mỏ của người Ả rập ở phương Tây năm 1973 sẽ tạo ra tình trạng thiếu nguồn cung dẫn đến giá một thùng dầu tăng từ khoảng 90 USD lên khoảng 140 USD đến 157 USD. Kỷ lục trước đó chưa được điều chỉnh theo lạm phát là 147 USD/thùng vào năm 2008.

Tuy nhiên, cho đến nay, tác động lên giá dầu của các cuộc tấn công của Hamas vào Israel và cuộc chiến ở Gaza vẫn còn khiêm tốn.

WB cho biết cuộc xung đột Israel-Hamas cho đến nay ít ảnh hưởng đến giá hàng hóa. Giá dầu đã tăng khoảng 6%, nhưng hàng nông sản, kim loại công nghiệp và các hàng hóa khác "hầu như không tăng".

Nhìn chung, dầu mỏ đã trở nên ít quan trọng hơn và thị trường dầu mỏ ít bị tổn thương hơn kể từ những năm 1970. Cường độ sử dụng dầu mỏ trong sản lượng toàn cầu đã giảm gần 60%, kể từ đó nguồn cung cũng đa dạng hơn, dự trữ chiến lược lớn hơn và việc thành lập Cơ quan Năng lượng Quốc tế đã cải thiện sự phối hợp.

Tuy nhiên, dầu vẫn là nhiên liệu vận chuyển quan trọng. Khí đốt lỏng tự nhiên từ vùng Vịnh cũng là một phần quan trọng trong nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên toàn cầu. Sự gián đoạn lớn đối với những nguồn cung này sẽ không chỉ giới hạn ở chi phí năng lượng mà còn dẫn đến hàng trăm triệu người bị đói do giá lương thực tăng cao.

Kịch bản "gián đoạn nhỏ", trong đó nguồn cung dầu toàn cầu sẽ giảm từ 500.000 đến 2 triệu thùng/ngày - gần tương đương với mức giảm trong cuộc nội chiến ở Libya năm 2011. Giá dầu sẽ tăng lên khoảng từ 93 USD đến 102 USD một thùng.

Kịch bản "gián đoạn trung bình" gần tương đương với cuộc chiến tranh Iraq năm 2003, nơi nguồn cung dầu toàn cầu sẽ giảm từ 3 - 5 triệu thùng mỗi ngày. Giá dầu ban đầu sẽ tăng từ 21% đến 35%, đưa giá lên mức từ 109 đến 121 USD một thùng.

Một kịch bản "gián đoạn lớn" có thể so sánh với hành động được thực hiện trong cuộc chiến tranh Yom Kippur năm 1973, trong đó nguồn cung dầu toàn cầu sẽ giảm từ 6 - 8 triệu thùng mỗi ngày, dẫn đến giá tăng từ 56% đến 75% tương đương 140 USD và 157 USD một thùng.

Cách tốt nhất để nghĩ về điều này là nhấn mạnh sự không chắc chắn. Khả năng lớn là xung đột sẽ được kiềm chế. Nếu vậy, hiệu quả kinh tế sẽ không đáng kể. 

Theo chuyên gia Hasan Alhasan thuộc Viện Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (ISIS), không nước nào trong khu vực, kể cả Iran, muốn thấy xung đột Israel - Hamas leo thang thành một cuộc chiến tranh toàn diện. Tuy nhiên "điều đó không có nghĩa là kịch bản này sẽ không xảy ra, đặc biệt là khi bị kích động và khả năng tính toán sai lầm là rất lớn".

Tình trạng bất ổn dân sự cũng có thể buộc các chính phủ trong khu vực phải xem xét các lệnh cấm vận. Nhưng điều đó chắc chắn sẽ không mang lại lợi ích cho hàng tỷ người chỉ muốn cuộc sống bình yên. 

(Nguồn: FT)