Cái giá của một cuộc chiến quy mô lớn ở Trung Đông

Các chuyên gia nói về hai kịch bản nghiêm trọng. Trong kịch bản mức độ vừa phải, Nga thậm chí có thể hưởng lợi ở một khía cạnh nào đó, nhưng kịch bản nghiêm trọng nhất chỉ có thể so sánh với cú sốc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973. Thế giới sẽ phải trả giá thế nào cho một cuộc chiến toàn diện ở Trung Đông?

Xung đột giữa Iran và Israel đã khiến giá dầu tăng cao. Trong hai ngày 1 và 2/10, giá dầu đã tăng từ 70 USD/thùng lên 76 USD/thùng, lấy lại một nửa mức giảm của tháng 9/2024. Tại châu Âu, chỉ trong ngày 2/10, giá khí đốt tăng 3% do Israel dừng 2 dự án sản xuất.

Giáo sư Bộ môn Quản lý Điều hành và Công nghiệp thuộc Khoa Quản lý Cao cấp, Đại học Tài chính trực thuộc Chính phủ Liên bang Nga, Alexey Valerievich Grishchenko, lưu ý: "Nga và ngân sách của Nga là đối tượng được hưởng lợi trong tình huống này. Vì với đồng ruble yếu và hiện đang giao dịch quanh mức 95 ruble/USD, cùng với giá năng lượng cao, ngân sách Nga sẽ nhận được thêm doanh thu từ dầu khí".

Kim loại quý cũng tăng giá từ 1,5 - 2,5% trong hai ngày do có vai trò thiết yếu trong hoạt động sản xuất vũ khí. Giá cổ phiếu của các công ty sản xuất vũ khí đang tăng lên. Nhưng vàng không tăng giá và đồng USD vẫn không biến động nhiều. Thị trường chứng khoán cũng không giảm nhiều.

Nhìn chung, phản ứng của thị trường cho đến nay không quá nghiêm trọng. Tuy nhiên, hậu quả kinh tế có thể nghiêm trọng hơn nhiều nếu xung đột giữa Iran và Israel leo thang thành một cuộc chiến tranh toàn diện. Ai có thể được hưởng lợi từ việc này và ai chắc chắn sẽ thua cuộc?

Kịch bản nghiêm trọng ở mức trung bình là khi các bên tấn công vào những mục tiêu cụ thể và Israel quyết định thực hiện hoạt động quân sự nhắm vào các cơ sở dầu khí ở Iran.

"Có một số lựa chọn ở đây. Israel có thể thực hiện hành động quân sự nhắm vào chính các mỏ dầu hoặc cơ sở hạ tầng cảng để ngăn Iran xuất khẩu dầu. Tác động đối với các mỏ dầu còn tồi tệ hơn vì chúng khó phục hồi hơn và mất nhiều thời gian hơn.

Nhưng các mỏ dầu nằm rải rác về mặt địa lý nên sẽ phải đánh trúng nhiều mục tiêu. Cơ sở hạ tầng cảng tập trung ở một chỗ, dễ bị tấn công hơn nhưng dễ sửa chữa hơn và mất ít thời gian hơn. Nhưng từ quan điểm giảm thu nhập của Iran, tất nhiên, việc Israel nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ thay vì cơ sở hạ tầng khí đốt là hợp lý hơn, vì chính xuất khẩu dầu mang lại thu nhập ngoại hối cho nước này. 

Ông Igor Yushkov, chuyên gia tại Đại học Tài chính trực thuộc Chính phủ Liên bang Nga và Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia (NESF), cho biết cơ sở hạ tầng khí đốt ở Iran không quá lớn và khối lượng xuất khẩu nhỏ.

Tất cả những người tiêu dùng dầu trên thế giới sẽ phải chịu sự sụt giảm trong xuất khẩu dầu từ Iran, vì giá sẽ tăng và họ sẽ phải trả nhiều tiền hơn cho bất kỳ loại nhiên liệu đen nào.

Sau lệnh trừng phạt do cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt năm 2018 đối với dầu Iran, Tehran đã khôi phục sản lượng dầu về mức trước lệnh trừng phạt là 3,4 triệu thùng mỗi ngày và xuất khẩu 1,5 - 1,7 triệu thùng mỗi ngày. 

Trung Quốc sẽ chịu thiệt hại nặng nề nhất từ việc mất đi lượng hàng xuất khẩu này vì trên thực tế, bởi nước này là khách hàng duy nhất mua dầu của Iran. Chuyên gia Yushkov nói: "Trung Quốc sẽ thiệt hại gấp đôi. Đầu tiên, nước này sẽ mất cơ hội mua dầu Iran với mức chiết khấu so với giá thị trường và sẽ phải mua dầu thay thế theo giá thực. Thứ hai, bất kỳ loại dầu nào trên thế giới cũng sẽ tăng giá do xung đột này".

Kết quả là tất cả người mua dầu sẽ phải gánh chịu giá tăng. Theo các chuyên gia, đây là khối lượng xuất khẩu khá lớn nên dù chỉ 50% con số này rời khỏi thị trường thế giới cũng có tác động lớn và giá sẽ tăng cao.

Đó là lý do vì sao Mỹ phản đối việc Israel thực hiện hành động quân sự nhắm vào các cơ sở dầu mỏ của Iran. 

Chuyên gia Igor Yushkov lập luận: "Chính phủ hiện tại của Mỹ nhận thấy xung đột không nên leo thang nữa; việc ngăn chặn cuộc đối đầu là vì lợi ích của họ. Bởi vì theo đúng nghĩa đen, trong một tháng nữa sẽ có cuộc bầu cử tổng thống, và nếu giá dầu tăng vọt lúc này, thì ngay trước cuộc bầu cử, xăng và dầu diesel tại các trạm xăng của Mỹ cũng sẽ tăng. Như vậy, đối với người Mỹ, đây là tín hiệu ngay lập tức cho thấy hiệu quả điều hành nền kinh tế của chính phủ hiên tại".

Chuyên gia Grishchenko nói: "Chính quyền Biden có thể sẽ thúc giục Israel tiết chế cách tiếp cận với Iran, vì leo thang thành một cuộc chiến tranh toàn diện có thể buộc Iran phải đóng cửa eo biển Hormuz, và khi đó người tiêu dùng Mỹ sẽ phải chứng kiến mức giá rất khó chịu tại các trạm xăng trong thời gian tới".

Kịch bản nghiêm trọng nhất đồng nghĩa với việc xung đột đi theo vòng xoáy, các bên bắt đầu tiến hành những hành động quân sự ngày càng gay gắt và đi đến kịch bản triệt để nhất về tác động lên thị trường dầu mỏ. Đó là việc đóng cửa eo biển Hormuz, nơi có tới 20% tổng lượng dầu và khoảng 20% tổng lượng khí tự nhiên hóa lỏng trên thế giới đi qua.

Chuyên gia Yushkov mô tả hậu quả: "Họ thường nói về việc đóng cửa eo biển Hormuz, nhưng đây được coi là biện pháp cuối cùng. Nếu giới lãnh đạo Iran cảm thấy mối nguy hiện hữu đối với Iran thì họ thực sự có thể đóng cửa eo biển Hormuz. 

Nếu eo biển này bị chặn dù chỉ vài ngày, điều này tất nhiên sẽ dẫn đến một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu. Bởi vì 20 triệu thùng mỗi ngày sẽ bị tắc lại ở Vịnh Ba Tư. Đây là phần lớn dầu từ Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Kuwait, Iran, Iran. 

Ngành công nghiệp khí đốt cũng sẽ rơi vào một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, vì tất cả khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Qatar sẽ bị phong tỏa và đây là một khối lượng khổng lồ. Trong trường hợp này, chúng ta có thể chứng kiến mức giá 120 USD/thùng, thậm chí 140 USD/thùng và vài nghìn USD cho 1.000 mét khối khí đốt".

Chuyên gia Yushkov cho biết thêm: "Tất nhiên, tất cả mọi người sẽ phải gánh chịu, không chỉ người tiêu dùng dầu mỏ. Điều này sẽ được so sánh với cuộc khủng hoảng năng lượng năm 1973, khi các nước Arab ngừng cung cấp dầu cho phương Tây. Bây giờ sẽ có tác động tương tự - một cú sốc tức thời trên thị trường thế giới".

Ông Murad Sadygzade, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông, giảng viên thỉnh giảng tại Trường Kinh tế Cao cấp, rút ra hậu quả của tình huống xấu nhất: "Trong trường hợp xảy ra chiến tranh khu vực quy mô lớn, khi Iran thực hiện hành động quân sự nhắm vào nhiều căn cứ quân sự khác nhau của Israel, giá dầu sẽ tăng từ 95 USD/thùng lên 120 USD/thùng. Vẫn có thể bán dầu trong phạm vi này. Bởi vì nếu giá vượt quá 150 USD/thùng thì sẽ không ai mua dầu. 

Điều này có nghĩa là một cuộc suy thoái trong nền kinh tế toàn cầu. Lạm phát sẽ gia tăng ở khắp mọi nơi. Nếu lạm phát ở các nước phát triển lên tới 15% thì lạm phát lương thực sẽ là 30 - 35%, và đây thực sự là sự tàn phá toàn cầu. 

Đồng USD sẽ phải đối mặt với sự mất giá, trong khi vàng sẽ tăng giá như một tài sản phòng hộ trong thời kỳ khủng hoảng. Một cuộc khủng hoảng lương thực sẽ bắt đầu ở Trung Quốc, nguyên nhân là do không có nguồn năng lượng. Trung Quốc sẽ bắt đầu tích cực chuyển đổi sang các loại năng lượng thay thế".

Theo chuyên gia Yushkov, trên thực tế, sự phát triển của cuộc xung đột lên tầm cao như vậy không có lợi cho bất kỳ ai trên thế giới, ngoại trừ các lực lượng cực đoan ở Iran và chính Israel.

Ông Murad Sadigzade lưu ý rằng xung đột quân sự tất nhiên có lợi cho các công ty chính cung cấp vũ khí cho Trung Đông - đó là các công ty của Mỹ, Pháp, Anh và Đức.

Ở một khía cạnh nào đó, Nga và Tuyến đường biển phía Bắc có thể nhận được lợi ích của mình. Chuyên gia Murad Sadigzade lưu ý: "Căng thẳng ở Trung Đông sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa, do đó sẽ cần phải phát triển tích cực hơn các tuyến đường phía bắc xuyên qua Trung Á, qua Nga, qua Tuyến đường biển phía Bắc".

Tuy nhiên, nhìn chung, việc đưa xung đột đến quy mô như vậy cũng không có lợi cho Nga, với tư cách là một nước bán tài nguyên. Và đây là lý do tại sao. 

Chuyên gia Yushkov giải thích: "Tất nhiên, chúng ta sẽ kiếm được rất nhiều tiền vào lúc này, nhưng giá quá cao đang làm giảm nhu cầu, vì vậy chúng ta sẽ chứng kiến mức tiêu thụ cả dầu và khí đốt toàn cầu sụt giảm. 

Về mặt này, Nga có lợi hơn trong tình huống Israel thực hiện các hành động quân sự hạn chế vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Iran khiến giá tăng lên 90 USD/thùng. Giá thế giới như vậy sẽ không làm giảm nhu cầu, trong khi giá dầu của Nga sẽ tăng lên hơn 70 USD/thùng, điều này sẽ cho phép Nga kiếm được nhiều tiền và bổ sung ngân sách".

Trong khi đó, ông Sergei Grishunin, Giám đốc điều hành của dịch vụ xếp hạng NRA, đồng tình với ý kiến nói trên: "Nếu kịch bản bất lợi mà Ngân hàng Trung ương Nga vạch ra "Khủng hoảng toàn cầu" xảy ra, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nga có thể giảm xuống 3-4% và lạm phát sẽ duy trì trên 10% trong thời gian dài. Do đó, một giải pháp nhanh chóng cho cuộc xung đột ở Trung Đông sẽ có lợi cho Nga từ mọi góc độ và chủ yếu là về mặt kinh tế".

Trên thực tế, Iran cũng không muốn bị lôi kéo vào cuộc xung đột này vì nước này vừa khôi phục cơ sở hạ tầng dầu mỏ cũng như khối lượng sản xuất và xuất khẩu và khó có thể "chịu đòn".

Vì vậy, trong khi các chuyên gia vẫn lạc quan và tin rằng xung đột sẽ kết thúc, một kịch bản xấu về tình hình ở Trung Đông có thể khiến cả thế giới phải trả giá rất đắt.

(Nguồn: TTXVN)