Các công ty năng lượng châu Âu 'rối như tơ vò' trước yêu cầu thanh toán bằng đồng rúp của Nga

Tổng thống Vladimir Putin đã yêu cầu các nước được gọi là "không thân thiện" phải trả tiền cho khí đốt của họ bằng đồng rúp của Nga. Moscow đã gửi một tín hiệu tới EU rằng họ không nói đùa khi vào tuần trước đã ngừng cung cấp cho Ba Lan và Bulgaria, sau khi cả hai quốc gia từ chối tuân thủ yêu cầu của Nga.

Các khoản thanh toán khí đốt tiếp theo sẽ đến hạn vào nửa cuối tháng 5 và điều này làm tăng triển vọng Nga sẽ ngừng cung cấp nhiều hơn, trừ khi các bên liên quan tìm ra giải pháp.

Châu Âu đang trong quá trình tách mình khỏi nguồn cung năng lượng của Moscow và một lệnh cấm vận đối với năng lượng của Nga được các đại sứ EU thảo luận trong tuần này. Tuy nhiên, việc loại bỏ khí đốt, phần lớn được cung cấp bằng đường ống, có thể sẽ mất nhiều thời gian hơn. Trong khi chờ đợi, các công ty cần một giải pháp thanh toán mà không vi phạm các lệnh trừng phạt.

Ủy ban Châu Âu đã cố gắng giải thích những gì các công ty nên làm, nhưng hướng dẫn này rất khó hiểu và các quốc gia muốn có sự rõ ràng hơn cho các công ty của họ.

Chính xác thì Nga đang muốn gì?

Trong sắc lệnh của Tổng thống Putin được ký vào ngày 31/3, Điện Kremlin yêu cầu các công ty từ những quốc gia được gọi là "không thân thiện", trong đó có các quốc gia thành viên EU, phải trả tiền khí đốt của họ bằng đồng rúp.

Để làm được điều này, các công ty đến từ các quốc gia "không thân thiện" sẽ cần mở hai tài khoản, bao gồm một với Gazprombank, ngân hàng cho vay lớn thứ ba của Nga và một tài khoản khoản khác tại một trong các công ty con của Gazprom, công ty độc quyền xuất khẩu khí đốt do nhà nước kiểm soát.

Công ty mua khí đốt sẽ phải chuyển các khoản thanh toán vào tài khoản đầu tiên bằng đơn vị tiền tệ theo quy định của hợp đồng với Gazprom và ủy quyền cho Gazprombank để ngân hàng này chuyển những khoản tiền đó thành đồng rúp trên Sở giao dịch Moscow. Số tiền bằng đồng rúp này sau đó sẽ được Gazprombank chuyển vào tài khoản ngân hàng thứ hai để thanh toán cho Gazprom. Chỉ khi đó thì việc thanh toán mới được coi là hoàn thành.

Cách thanh toán mới thay đổi như thế nào?

Các hợp đồng cung cấp khí đốt là bí mật, nhưng theo các tiêu chuẩn iệp thường thì các công ty thanh toán bằng một loại tiền tệ nhất định.

Trong 97% hợp đồng của các công ty EU với Gazprom được tanh toán bằng đồng euro hoặc đô la Mỹ, theo Ủy ban châu Âu.

Tài khoản ngân hàng nhận tiền gửi sẽ do Gazprom chọn và được chỉ định trong hợp đồng. Thanh toán được coi là đã hoàn thành sau khi toàn bộ số tiền đến được tài khoản đó.

Trong trường hợp có tranh chấp về số tiền đến hạn, các hợp đồng khí đốt thường yêu cầu người mua thanh toán toàn bộ số tiền được ghi trên hóa đơn của người bán (trong trường hợp này là do Gazprom phát hành).

Việc không thanh toán có thể dẫn đến một loạt hình phạt đối với người mua, từ lãi suất áp dụng cho bất kỳ số tiền chưa thanh toán nào cho đến việc đình chỉ giao khí hoặc chấm dứt hợp đồng hoàn toàn.

Hệ thống thanh toán do Nga đề xuất vi phạm các lệnh trừng phạt của EU

Theo Ủy ban châu Âu, các yêu cầu của Moscow vi phạm lệnh trừng phạt của EU, và đặc biệt là lệnh cấm "trực tiếp hoặc gián tiếp mua, bán, cung cấp dịch vụ đầu tư hoặc hỗ trợ phát hành hoặc xử lý chứng khoán có thể chuyển nhượng và các công cụ thị trường tiền tệ" do nhà nước Nga hoặc Ngân hàng trung ương của nước này phát hành.

Đó là bởi vì hệ thống thanh toán khí đốt mới "ít nhiều tương đương với một khoản vay sẽ được các công ty cung cấp cho Ngân hàng Trung ương Nga trước khi việc thanh toán hoàn tất", một quan chức EU cho biết vào tuần trước. "Đây là đối với chúng tôi ... một sự vi phạm rõ ràng các lệnh trừng phạt", vị quan chức này cho biết thêm.

Các công ty của EU có thể sử dụng nhiều cách khác nhau, theo hướng dẫn của Ủy ban châu Âu được ban hành vào tháng trước. Họ có thể tìm cách thoái thác để tiếp tục thanh toán bằng cách mà họ đã làm như trước đây. Nhưng "thủ tục về những sai lệch so với các yêu cầu của Nghị định vẫn chưa rõ rang", thông báo cho biết thêm.

Ngoài ra, các công ty có thể mở tài khoản ngân hàng bằng đồng euro với Gazprombank, gửi tiền bằng euro hoặc đô la Mỹ theo hợp đồng.

"Sau đó, người Nga làm gì với số tiền đó, tùy thuộc vào họ", quan chức EU nói.

Tuy nhiên, họ nên "tìm kiếm xác nhận từ phía Nga rằng thủ tục này là có thể thực hiện được", Ủy ban viết trong hướng dẫn của mình.

Bulgaria và Ba Lan đã cố gắng thanh toán theo hình thức thông thường, nhưng khoản thanh toán của họ bị từ chối, nguồn cung cấp khí đốt bị tạm dừng và tiền đã được trả lại.

Đối với đề xuất khác về việc trả euro cho ngân hàng Gazprombank, tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy Nga sẽ chấp nhận một giải pháp thay thế như vậy. Theo các quan chức Bulgaria, đây "không thực sự là một lựa chọn".

Theo Ủy ban, họ không thể mở tài khoản ngân hàng thứ hai bằng đồng rúp và đáp ứng các yêu cầu khác của Nga. "Điều chúng tôi không thể chấp nhận là các công ty có nghĩa vụ phải mở tài khoản thứ hai", quan chức EU nói.

"Và giữa tài khoản thứ nhất và thứ hai, số tiền bằng đồng euro nằm trong tay của các cơ quan có thẩm quyền của Nga trong Ngân hàng Trung ương Nga và khoản thanh toán chỉ hoàn tất khi nó được chuyển đổi bằng đồng rúp", vị này nói và thêm rằng, đây hoàn toàn là một hành động lách lệnh trừng phạt rõ ràng.

Một số công ty được cho là đã mở tài khoản với Gazprombank, nhưng không rõ liệu các tài khoản đó bằng đồng euro hay đồng rúp. Người phát ngôn của Công ty Uniper (Đức) cho biết: "Chúng tôi tin rằng việc xử lý thanh toán sẽ được tuân thủ trong tương lai là khả thi", trong khi đại diện Công ty Eni của Ý từ chối bình luận.

Nếu các công ty làm trái hướng dẫn của Ủy ban Châu Âu, chính phủ các quốc gia sẽ phải truy tố các hành vi vi phạm tiềm ẩn, vì các chính phủ là những người thực thi chế độ trừng phạt của EU.

Các chính phủ châu Âu nói gì?

Các chính phủ EU đã nói rằng họ có ý định tiếp tục thanh toán cho khí đốt bằng đồng euro hoặc đô la Mỹ, theo hợp đồng của các công ty. Tuy nhiên, sự chia rẽ đang bắt đầu bộc lộ khi Hungary nói rằng họ không thấy vấn đề gì khi thanh toán bằng đồng rúp và Ý cho biết các công ty nên tạm thời được phép thanh toán bằng đồng rúp để tránh bị cắt khí đốt. Các bộ trưởng năng lượng sẽ nhóm họp tại Brussels vào thứ Hai để thảo luận về hướng đi tiếp theo.

Ban đầu, Ủy ban châu Âu đánh giá sơ bộ việc tuân theo các yêu cầu của TT Putin sẽ là hành vi vi phạm các lệnh trừng phạt. Một tuần sau, Ủy ban này lại đưa ra hướng dẫn yêu cầu các công ty đưa ra đề xuất về cách giải quyết vấn đề.

Ủy viên phụ trách Năng lượng của EU Kadri Simson hôm thứ Hai xác nhận rằng, Ủy ban sẽ "ban hành hướng dẫn chi tiết hơn về những gì các công ty có thể và không thể làm trong khuôn khổ trừng phạt của chúng tôi".

Nhưng có rất ít cơ hội để Brussels đồng ý với các yêu cầu của Moscow.

"Chúng tôi cần cho [các công ty] biết rõ rằng việc thanh toán bằng đồng rúp thông qua cơ chế chuyển đổi do các cơ quan công quyền Nga quản lý và một tài khoản chuyên dụng thứ hai trong Gazprombank là vi phạm các lệnh trừng phạt và không thể được chấp nhận", Simson nói.