Vì sao Bộ Công Thương đề xuất thay đổi cách tính giá xăng, dầu bán lẻ?

Bộ Công Thương vừa gửi các bộ, ngành lấy ý kiến về sửa đổi, bổ sung dự thảo nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu với những sửa đổi quan trọng về thời gian điều hành, công bố giá xăng dầu bán lẻ trong nước. Một trong những nội dung được đưa ra trong dự thảo để lấy ý kiến là công thức giá và phương thức điều hành giá xăng dầu.

Hiện nay, giá xăng dầu đang được điều hành theo hướng Nhà nước quy định công thức giá cơ sở đầy đủ và giá cơ sở này sẽ là căn cứ để cơ quan Nhà nước điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước (Nhà nước công bố mức giá điều hành như mức giá trần để các doanh nghiệp tự xác định giá bán lẻ xăng dầu trong hệ thống của doanh nghiệp không cao hơn mức giá bán lẻ Nhà nước công bổ).

Tuy nhiên, Bộ Công Thương cho rằng việc quy định mức giá cơ sở theo một công thức cố định với các chi phí được tính dựa trên mức chi phí bình quân do các doanh nghiệp báo cáo theo hướng dẫn của Bộ Tài chính sẽ không bao giờ phản ánh đúng mức chi phi của từng doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu, theo VTC News.

Bởi các chi phí này biến động liên tục theo thị trường, trong khi việc rà soát, tính toán của cơ quan Nhà nước theo định kỳ nên thường sẽ không phản ánh được thực tế chi phí phát sinh doanh nghiệp phải bỏ ra (trong giai đoạn chi phí tăng cao liên tục, doanh nghiệp sẽ bị thua lỗ). Trong trường hợp các chi phí được cập nhật theo biến động của thị trường, khi chi phí được xác định theo mức bình quân sẽ luôn có một số doanh nghiệp có mức chi phí cao hơn mức chi phí bình quân và do đó sẽ bị lỗ so với mức chi phí được tính trong giá cơ sở (là giá trần được bán ra của doanh nghiệp). Điều này sẽ ảnh hưởng đến khả năng duy trì hoạt động kinh doanh và bảo đảm mức chiết khấu trong hệ thống phân phối.

"Thời gian vừa qua, thị trường xăng dầu có nhiều biến động, nguồn cung cho thị trường có một số bất ổn, một trong những nguyên nhân là do các chi phí kinh doanh xăng dầu chưa được tính đúng, tính đủ trong cơ cấu giá cơ sở xăng dầu do Nhà nước điều hành, dẫn đến doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bị thua lỗ, không có động lực duy trì hoạt động kinh doanh", văn bản của Bộ Công Thương nêu.

Để khắc phục tình trạng trên, Bộ Công Thương đề xuất Bộ Tài chính phối hợp rà soát sửa đổi, bổ sung quy định về công thức giá cơ sở mặt hàng xăng dầu theo một trong hai phương án.

Thứ nhất, tiếp tục điều hành giá xăng dầu theo quy định hiện hành và sửa đổi công thức giá cơ sở theo hướng rà soát, bổ sung một số chi phí thực tế phát sinh của doanh nghiệp nhưng chưa được tính trong giá cơ sở hiện hành (như rà soát nội dung quy định về premium trong nước...). Đồng thời, rà soát các quy định về phương thức xác định các chi phí, tần suất xác định chi phí... để bảo đảm tính đúng, tính đủ, kịp thời các chi phí trong giá cơ sở do Nhà nước công bố.

Ưu điểm của phương án này là Nhà nước tiếp tục quản lý chặt chẽ đối với giá xăng dầu bán trên thị trường, giá xăng dầu trên thị trường cơ bản thống nhất giữa các địa bàn. Tuy vậy, khi các yếu tố cấu thành giá như chi phí kinh doanh có biến động bất thường, mặc dù việc rà soát, tính toán đã được quy định theo hướng kịp thời hơn nhưng mức chi phi cuối cùng trong công thức giá cơ sở vẫn là mức bình quân nên sẽ không phản ánh đúng chỉ phí thực tế doanh nghiệp phải chỉ ra. Nhiều doanh nghiệp sẽ bị thiệt hại, không bảo đảm duy trì được hoạt động kinh doanh, gây bất ổn nguồn cung cục bộ.

Thứ hai là sửa đổi công thức giá và phương pháp công bố giá cơ sở mặt hàng xăng dầu theo hướng Nhà nước chỉ công bố các yếu tố cấu thành gồm giá thế giới (giá Platt's), các loại thuế thu vào ngân sách Nhà nước, lợi nhuận định mức, mức trích lập, chỉ sử dụng Quỹ BOG (có quy định nguyên tắc vận hành của công cụ quỹ cụ thể) để định hướng cho việc tính và quyết định giá bán lẻ xăng dầu cụ thể của các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu.

Các doanh nghiệp căn cứ chi phí thực tế của mình (gồm các chi phí kinh doanh, chi phí vận chuyển, premium...) để tự xác định và công bố giá bán là của doanh nghiệp mình, thực hiện kê khai giá khi thay đổi và báo cáo về Bộ Công Thương, Bộ Tài chính để giám sát (như đối với các mặt hàng bình ổn giá khác theo quy định tại Luật Giá).

Phương án này giúp bảo đảm các chi phí trong giá xăng dầu theo thực tế phát sinh đối với từng doanh nghiệp, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể, hạn chế sự can thiệp của Nhà nước vào giá bán xăng dầu, đưa giá xăng dầu dần theo thị trường quyết định, hạn chế việc đầu cơ găm hàng, khuyến khích các doanh nghiệp tạo nguồn cung ổn định cho thị trường. Khi doanh nghiệp đầu mối được tự quyết định các chi phí trong kinh doanh xăng dầu thì vấn đề chiết khấu cho các doanh nghiệp thuộc hệ thống phân phối cũng sẽ được giải quyết. Các doanh nghiệp đầu mối sẽ cân đối và duy trì chiết khấu trong hệ thống ở mức phù hợp với thực tế cung cầu từng giai đoạn và giúp thúc đẩy tính cạnh tranh.

Nhược điểm của phương án này là có nhiều mức giá trên thị trường, khi người dân chưa quen với việc này sẽ có phản ứng đối với giá xăng dầu của các doanh nghiệp có chi phí cao. Đối với những địa bàn không có nhiều doanh nghiệp cung cấp xăng dầu cho thị trường (mức độ cạnh tranh kém), quy định này sẽ không khuyến khích doanh nghiệp tiết giảm chi phí kinh doanh để giảm giá bán. Đối với các địa bàn vùng sâu, vùng xa, do phát sinh chi phí cao, mức độ cạnh tranh thấp nên người dân tại các địa bàn này có thể phải mua xăng dầu với giá cao hơn các địa bàn khác.

Bộ Công Thương nêu quan điểm lựa chọn phương án thứ hai, tức là Nhà nước chỉ công bố giá định hướng (gồm các yếu tố giá thế giới, thuế, lợi nhuận định mức, mức trích lập Quỹ BOG), các chi phí khác do các doanh nghiệp tự xác định và chịu trách nhiệm trước cơ quan kiểm toán.

"Lựa chọn phương án trên để đưa giá xăng dầu dẫn về thị trường, giảm dần sự can thiệp của Nhà nước, bảo đảm phản ảnh đủ chi phí thực tế phát sinh của các doanh nghiệp trong giá cơ sở xăng dầu, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể, giúp duy trì nguồn cung xăng dầu cho thị trường", Bộ Công Thương lý giải.

Theo TS Đinh Trọng Thịnh, trong cơ chế phân chia lợi ích và cách tính giá cơ sở xăng dầu, ngay cả ở doanh nghiệp đầu mối và doanh nghiệp bán lẻ đang có vấn đề. Cơ chế phân chia lợi nhuận định mức cũng có những tồn tại. Cách tính này đã duy trì 7-8 năm đến nay không thay đổi dù giá thị trường thay đổi rất nhiều.

Rõ ràng với cơ chế tính giá như vậy, doanh nghiệp đầu mối lẫn doanh nghiệp bán lẻ đều gặp khó khăn, họ càng bán càng lỗ thì không muốn bán nhiều. Nhưng đây là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện nên họ buộc phải bán, nên họ tìm cách đối phó như giảm cột bơm, bán theo định mức.

Ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hội Xăng dầu Việt Nam cho rằng điều đáng nói nằm trong công thức giá, vì chúng ta vẫn áp dụng công thức từ năm 2014, chưa rà soát lại để điều chỉnh. Mà từ 2014 đến nay, lạm phát, chi phí vận tải gia tăng, chi phí tỉ giá, lãi suất đã thay đổi. Đặc biệt có những phụ phí thực tế của doanh nghiệp đã tăng nhưng chưa được điều chỉnh dẫn đến việc tính thiếu cho các doanh nghiệp, theo suckhoedoisong.vn.

Giải pháp để bình ổn thị trường, ngoài việc quản lý thì phải tước giấy phép vĩnh viễn các doanh nghiệp có sai phạm. Hạn chế tình trạng rút giấy phép xong rồi cấp lại ngay. Nếu phạt cho tồn tại như vậy, không kiểm tra giám sát doanh nghiệp đã khắc phục chưa thì tình trạng này sẽ còn tái diễn tiếp tục trong tương lai.

Chúng ta cần có quá trình chuẩn bị kỹ càng để việc rút giấy phép doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu không làm ảnh hưởng đến thị trường. Các doanh nghiệp bán lẻ có quyền mua của các đầu mối khác. Nếu chỉ rút giấy phép tạm thời thì phải có quá trình thanh kiểm tra nghiêm ngặt xem sai phạm đã khắc phục chưa, khắc phục đến đâu. Không để tình trạng như hiện nay, vì lo rút giấy phép của doanh nghiệp đầu mối thì không đảm bảo nguồn cung cho thị trường nên lập tức cấp phép lại. Doanh nghiệp lặp lại sai phạm thì phải bị thu hồi giấy phép vĩnh viễn.

(Tổng hợp)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin