Vì sao Ấn Độ 'quay xe', cấm xuất khẩu lúa mì?

Một tháng trước khi cuộc chiến của Ukraina nổ ra, đẩy thế giới đến bờ vực của cuộc khủng hoảng lương thực, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã đề nghị giúp đỡ các quốc gia đang đối mặt với tình trạng thiếu lương thực. Tuy nhiên, giờ đây mọi thứ đã thay đổi khi quốc gia này cảm nhận tình trạng thiếu lương thực đang "đến cửa nhà mình".

"Chúng tôi đã có đủ lương thực cho người dân của mình nhưng nông dân của chúng tôi dường như đã thu xếp để cung cấp cho thế giới. Chúng tôi đã sẵn sàng để gửi hàng cứu trợ bắt đầu từ ngày mai", Thủ tướng Modi nói vào tháng 4 năm nay.

Ấn Độ là nhà sản xuất lúa mì lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc.

Trong 12 tháng tính đến tháng 3, Ấn Độ đã thu được khá nhiều lợi nhuận từ việc giá lúa mì toàn cầu tăng vọt khi xuất khẩu đến 7 triệu tấn ngũ cốc. Con số này đã tăng hơn 250% so với năm trước và nước này cũng đã đặt mục tiêu xuất khẩu kỷ lục cho năm tới.

Giờ đây, những mục tiêu đó đã đã bị Ấn Độ bị từ bỏ và việc xuất khẩu lúa mì bị cấm do những đợt nắng nóng đe dọa làm giảm sản lượng và đẩy giá lương thực nội địa lên mức cao kỷ lục.

Động thái này đã gây chấn động thị trường quốc tế, bởi trước đó không lâu, Ấn Độ đảm bảo với thế giới rằng, các đợt nắng nóng chưa từng có sẽ không ảnh hưởng đến kế hoạch xuất khẩu của nước này.

Giá lúa mì toàn cầu hôm thứ Hai đã tăng vọt 6%, với giao dịch kỳ hạn tại Chicago đạt 12,4 USD/giạ, mức giá cao nhất trong hai tháng. Giá lúa mì kỳ hạn giảm trở lại một chút vào thứ Ba nhưng vẫn tăng gần 50% kể từ khi bắt đầu cuộc chiến tại Ukraina.

Mặc dù là một nước sản xuất lúa mì khổng lồ - năm nay nước này dự kiến sẽ sản xuất hơn 100 triệu tấn – thế nhưng phần lớn số ngũ cốc Ân Độ sản xuất ra đều được sử dụng để cung cấp cho dân số 1,3 tỷ người của mình. Theo sự thừa nhận của chính phủ, quốc gia này "không nằm trong số 10 nhà xuất khẩu lúa mì hàng đầu".

Nhưng, lệnh cấm xuất khẩu của nước này đã cho thấy sự mong manh của nguồn cung cấp thực phẩm toàn cầu.

Ngân hàng Thế giới cho biết vào tháng trước, cuộc tấn công của Nga vào Ukraina đã góp phần gây ra một cú sốc lịch sử đối với các thị trường hàng hóa sẽ giữ giá lương thực toàn cầu ở mức cao cho đến cuối năm 2024. Giá lương thực dự kiến sẽ tăng 22,9% trong năm nay, do giá lúa mì tăng 40%.

Đó là bởi vì Ukraina và Nga, mỗi nước chiếm khoảng 14% sản lượng lúa mì toàn cầu và khoảng 29% tổng lượng lúa mì xuất khẩu. Các lô hàng nông sản xuất khẩu quan trọng, ước tính khoảng 20 triệu tấn ngũ cốc, đang bị mắc kẹt ở Ukraina do Odessa và các cảng khác trên Biển Đen đã bị quân đội Nga phong tỏa.

Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, Ukraina nằm trong số năm nước xuất khẩu hàng đầu toàn cầu đối với nhiều loại nông sản chính, bao gồm ngô, lúa mì và lúa mạch. Nó cũng là nhà xuất khẩu hàng đầu của cả dầu và bột hướng dương.

Nhưng tình hình lương thực vẫn căng thẳng ngay cả trước khi cuộc giao tranh bắt đầu ở châu Âu. Chuỗi cung ứng rối ren và các kiểu thời tiết không thể đoán trước - thường là kết quả của biến đổi khí hậu - đã đẩy giá lương thực lên mức cao nhất trong khoảng một thập kỷ qua. Vào tháng 3, Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc cho biết, số người đang ở bên bờ vực nạn đói đã tăng lên 44 triệu người từ 27 triệu người vào năm 2019.

Sau lệnh cấm xuất khẩu lúa mì của TT Modi, nhiều quốc gia bị ảnh hưởng do dựa vào nguồn cung từ Ấn Độ.

"Xuất khẩu lúa mì của Ấn Độ đặc biệt quan trọng trong năm nay do cuộc khủng hoảng Nga-Ukrain", Oscar Tjakra, nhà phân tích ngũ cốc và hạt có dầu tại Rabobank, nói với CNN Business.

Ông nói thêm: "Lệnh cấm sẽ làm giảm lượng lúa mì xuất khẩu trên toàn cầu vào năm 2022 và sẽ đẩy giá lúa mì toàn cầu lên cao".

Chính sách của New Delhi đối với lúa mì đã vấp phải sự chỉ trích từ các thành viên của G7, tổ chức của các nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Hôm thứ Hai, Đại sứ Linda Thomas-Greenfield, Đại diện Hoa Kỳ tại Liên Hợp Quốc, nói rằng bà hy vọng nhà chức trách Ấn Độ "sẽ xem xét lại lập trường đó".

"Chúng tôi khuyến khích các nước không hạn chế xuất khẩu vì chúng tôi nghĩ rằng, bất kỳ hạn chế nào đối với xuất khẩu sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lương thực", bà nói tại một cuộc họp báo ở New York.

Ấn Độ đã phản ứng và cho rằng đây là điều cần thiết cho an ninh lương thực của chính họ và cũng để giữ giá cả trong tầm kiểm soát. Lạm phát hàng năm ở nền kinh tế lớn thứ ba châu Á đạt mức cao nhất trong gần 8 năm qua vào tháng 4, một diễn biến mà một số người cho rằng đã khiến Thủ tướng Modi kích hoạt lệnh cấm xuất khẩu lúa mì.

Tuy nhiên, Chính phủ Ấn Độ cũng cho biết rằng, các hạn chế không áp dụng "trong trường hợp các thương nhân tư nhân đã ký hợp đồng trước đó" và đối với các quốc gia yêu cầu cung cấp "để đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực của họ".

Theo Tjakra, những ngoại lệ này nên được coi là "tin tốt", nhưng chúng khiến việc đánh giá tác động của lệnh cấm đối với thương mại toàn cầu trở nên khó khăn hơn.

"Mức độ nghiêm trọng" của lệnh cấm "sẽ vẫn phụ thuộc vào khối lượng xuất khẩu lúa mì được phép ở cấp chính phủ ", ông nói thêm.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích theo chủ nghĩa bảo hộ lương thực ở Ấn Độ nói rằng việc cho phép xuất khẩu trong trường hợp nêu trên của chính phủ  là một ý tưởng tồi.

"Chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra với khí hậu ở Ấn Độ", Devinder Sharma, một chuyên gia về chính sách nông nghiệp tại Ấn Độ, nói với CNN Business.

Ấn Độ là một trong những quốc gia được dự báo sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất do tác động của cuộc khủng hoảng khí hậu, theo cơ quan chuyên trách về biến đổi khí hậu của LHQ.

Sharma cho biết thêm, nếu mùa màng bị tàn phá vì thời tiết khó lường, Ấn Độ có thể thiếu lương thực và Ấn Độ phải "cầm bát ăn xin".

Ấn Độ không phải là quốc gia duy nhất hướng nội và hạn chế xuất khẩu nông sản.

Vào tháng 4, Indonesia bắt đầu hạn chế xuất khẩu dầu cọ, một thành phần phổ biến trong chế biến thực phẩm, mỹ phẩm và đồ gia dụng trên thế giới. Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ hàng đầu thế giới.

Chỉ một tháng trước đó, Ai Cập đã cấm xuất khẩu các mặt hàng nông sản chủ lực của mình như lúa mì, bột mì, đậu lăng,… trong bối cảnh lo ngại ngày càng tăng về dự trữ lương thực ở quốc gia đông dân nhất thế giới Ả Rập.

"Với lạm phát đang gia tăng ở châu Á, rủi ro nghiêng về chủ nghĩa bảo hộ lương thực nhiều hơn, nhưng những biện pháp này cuối cùng có thể làm trầm trọng thêm áp lực giá lương thực trên toàn cầu", nhà phân tích Sonal Varma của Nomura cho biết trong một ghi chú hôm thứ Bảy.

Bà nói thêm rằng, tác động của lệnh cấm xuất khẩu lúa mì của Ấn Độ sẽ "bị các nước đang phát triển có thu nhập thấp bị ảnh hưởng".

Bangladesh là điểm đến hàng đầu của lúa mì Ấn Độ, tiếp theo là Sri Lanka, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Indonesia, Yemen, Philippines và Nepal, bà Nomura cho biết.