Kỷ nguyên hàng hóa giá rẻ bị đe dọa khi các nhà máy ở châu Á khó thu hút lao động trẻ

Nơi làm việc có các khung cửa kéo dài từ từ trần đến sàn, quán cà phê phục vụ trà matcha cũng như các lớp học khiêu vũ và yoga miễn phí. Hàng tháng, các công nhân tham gia các buổi sinh hoạt đội nhóm để uống bia, đua xe go-kart và chơi bowling. Các đặc quyền này không phải đến từ một công ty như Google mà là nhà máy may UnAvailable ở TP.HCM của Việt Nam.

Châu Á, công xưởng của thế giới, cung cấp nhiều mặt hàng thiết yếu cho người tiêu dùng Mỹ, đang đối mặt một vấn đề lớn: Giới trẻ không muốn làm việc trong các nhà máy. Đó là lý do khiến UnAvailable cố gắng biến môi trường làm việc trở nên hấp dẫn hơn.

Thời kỳ đỉnh cao của lao động công xưởng giá rẻ ở châu Á đang nổi lên như một phép thử mới nhất đối với mô hình sản xuất toàn cầu hóa.

Trong ba thập niên qua, mô hình này đã cung cấp một lượng lớn hàng hóa được sản xuất với giá rẻ cho người tiêu dùng trên khắp thế giới. Nhưng người tiêu dùng Mỹ, vốn đã quen mua thời trang và TV màn hình phẳng giá rẻ từ châu Á, có thể sớm chứng kiến giá các mặt hàng này trở nên đắt đỏ hơn.

"Không còn nơi nào trên hành tinh này có thể cung cấp cho bạn những gì bạn muốn. Mọi người sẽ phải thay đổi thói quen tiêu dùng của họ, và các thương hiệu cũng vậy", ông Paul Norriss, người đồng sáng lập người Anh của nhà máy may UnAvailable tại TP.HCM nói.

Ông Norriss cho biết những công nhân ở độ tuổi 20, lực lượng lao động truyền thống của ngành may mặc thường xuyên bỏ chương trình đào tạo của công ty ông. 

Những người ở lại thường chỉ làm việc trong một vài năm. Ông Norriss hy vọng nỗ lực tạo ra các chỉ số tuyệt vời tại nơi làm việc có thể tạo ra sự khác biệt.

"Mọi người đều muốn trở thành một người dùng Instagram, một nhiếp ảnh gia, một nhà tạo mẫu hoặc làm việc tại một quán cà phê", ông nói.

Để đối phó khủng hoảng nhân lực, các nhà máy châu Á buộc phải tăng lương. Họ cũng áp dụng các chiến lược tốn kém hơn để giữ chân công nhân, từ việc cải thiện các bữa ăn cho đến xây dựng trường mẫu giáo cho con cái của công nhân.

Trong năm nay, Hasbro (Mỹ), nhà xuất đồ chơi và game hàng đầu thế giới, cho biết tình trạng thiếu lao động ở Việt Nam và Trung Quốc đã đẩy chi phí lên cao. Mattel (Mỹ), nhà sản xuất búp bê Barbie,

có nền tảng sản xuất lớn ở châu Á, cũng đang vật lộn với chi phí lao động cao hơn. Cả hai công ty này đều đã tăng giá sản phẩm của họ. Hồi tháng 6, Nike, công ty sản xuất phần lớn giày thể thao ở châu Á, tiết lộ giá thành sản phẩm của công ty đang tăng lên do chi phí lao động tốn kém hơn

"Đối với người tiêu dùng Mỹ đã quen với việc có hàng hóa ở một mức nhất định và tương đối ổn định trong thu nhập khả dụng của họ, tôi nghĩ rằng nền tảng đó sẽ phải được điều chỉnh lại". "Sự đảo ngược lớn về nhân khẩu học", ông Manoj Pradhan, một nhà kinh tế học ở London và là đồng tác giả của nghiên cứu cho biết.

Bắt đầu từ những năm 1990, Trung Quốc và sau đó là các trung tâm sản xuất khác của châu Á đã hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu, biến các quốc gia của những người nông dân nghèo thành những cường quốc sản xuất. Hàng hóa lâu bền như tủ lạnh và ghế sofa trở nên rẻ hơn.

Giờ đây, các quốc gia sản xuất đó đang phải đối mặt với một vấn đề mang tính thế hệ. Những người lao động trẻ tuổi, được giáo dục tốt hơn cha mẹ của họ và là những người kỳ cựu của Instagram, TikTok và các phương tiện truyền thông xã hội khác, đang quyết định rằng cuộc sống công việc của họ không nên diễn ra bên trong các bức tường của nhà máy.

Sự thay đổi nhân khẩu học cũng là một phần của nguyên nhân khiến các nhà máy khó tuyển dụng lao động trẻ. Thanh niên châu Á kết hôn muộn hơn và sinh con ít hơn so với cha mẹ của họ. Điều đó có nghĩa là họ chịu ít áp lực hơn trong việc kiếm thu nhập ổn định ở độ tuổi 20. 

Lĩnh vực dịch vụ đang bùng nổ, mang đến cho họ các sự lựa chọn công việc ít cực nhọc hơn như nhân viên bán hàng trong trung tâm thương mại và lễ tân tại khách sạn.

Vấn đề này đang trở nên nghiêm trọng ở Trung Quốc, nơi tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên thành thị lên tới 21% trong tháng 6 dù các nhà máy đang thiếu lao động. Nhiều công ty đa quốc gia chuyển hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang các nước như Malaysia, Indonesia, Việt Nam và Ấn Độ. Nhưng các chủ nhà máy ở những nước này cũng đang gặp khó khăn trong việc thu hút lao động trẻ.

Theo dữ liệu từ Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) của Liên Hợp Quốc, tiền lương trung bình của công nhân nhà máy ở Việt Nam tăng hơn gấp đôi kể từ năm 2011, lên 320 USD/tháng. Tại Trung Quốc, tiền lương công nhân nhà máy tăng 122% trong giai đoạn 2012-2021.

Trước đây, các nhà sản xuất có thể chỉ đơn giản là chuyển đến các điểm đến ít tốn kém hơn. Điều đó không dễ dàng như vậy những ngày này. Có những quốc gia ở châu Phi và Nam Á có lực lượng lao động lớn, nhưng nhiều quốc gia không ổn định về chính trị, hoặc thiếu cơ sở hạ tầng tốt và lực lượng lao động được đào tạo.

Các thương hiệu quần áo đã gặp khó khăn khi họ mở rộng sang Myanmar và Ethiopia, chỉ để nhận thấy hoạt động bị gián đoạn bởi tình trạng bất ổn và nội chiến. Bangladesh từng là một cơ sở đáng tin cậy để sản xuất quần áo, nhưng các chính sách thương mại hạn chế và các cảng bị tắc nghẽn đã khiến nước này không thể làm được nhiều hơn thế.

Ấn Độ có dân số khổng lồ và các công ty tìm kiếm các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc đang mở rộng ở đó. Nhưng ngay cả ở Ấn Độ, các nhà quản lý nhà máy bắt đầu phàn nàn về những khó khăn trong việc giữ chân công nhân trẻ. Nhiều thanh niên thích cuộc sống nông trại được hỗ trợ bởi các chương trình phúc lợi của nhà nước hoặc chọn công việc tự do ở các thành phố hơn là sống trong ký túc xá của nhà máy ở các trung tâm công nghiệp. Các kỹ sư được đào tạo rời khỏi nhà máy để làm công việc CNTT.

Các chủ nhà máy ở châu Á đang cố gắng cải thiện môi trường công việc. Họ trợ cấp các trường mẫu giáo dành cho con cái của công nhân, và tài trợ các chương trình đào tạo kỹ thuật. Một số chủ nhà máy chuyển đến các vùng nông thôn, nơi mọi người sẵn sàng lao động chân tay hơn. Tuy nhiên, điểm bất lợi là nhà máy của họ sẽ nằm xa các cảng xuất khẩu nhập khẩu và các nhà cung cấp.

Christina Chen, chủ sở hữu người Đài Loan của một nhà sản xuất đồ nội thất bán cho các nhà bán lẻ ở Mỹ, quyết định chuyển nhà máy ra khỏi miền nam Trung Quốc cách đây 4 năm với hy vọng việc tuyển dụng sẽ dễ dàng hơn.

Bà đã quyết định xây dựng nhà máy ở một vùng nông thôn của miền bắc Việt Nam sau khi nhận thấy chi phí lương công nhân ở các khu công nghiệp TP.HCM và tỷ lệ nghỉ việc cao hơn. Bà cho biết hiện tại, công nhân của bà chủ yếu ở độ tuổi 40 và 50 nhưng ổn định hơn.

Bà trân trọng những công nhân trẻ có trình độ. Bà mời họ tham gia vào quá trình ra quyết định, tham gia các cuộc gặp gỡ khách hàng Mỹ khi họ đến thăm nhà máy.

Bà cho biết công ty sản xuất nội thất của bà, Acacia Woodcraft Vietnam, được tự động hóa một phần, nhưng sự khéo léo của công nhân vẫn cần thiết cho nhiều công việc.

Bối cảnh lao động ở Việt Nam đã khác nhiều so với hai thập niên trước, khi việc tuyển dụng công nhân rất dễ dàng, chỉ cần mở cổng nhà máy và mọi người ồ ạt đạp xe vào để nộp hồ sơ xin việc.

Năm 2001, hơn 80% công nhân nhà máy của Nike là người châu Á và thường có độ tuổi trung bình 22, độc thân và lớn lên trong một gia đình làm nông. Ngày nay, độ tuổi trung bình của công nhân Nike tại Trung Quốc là 40 và ở Việt Nam là 31, một phần là do dân số ở các nước châu Á đang già hóa nhanh chóng.

Lovesac, một nhà sản xuất đồ nội thất có trụ sở tại Stamford, Connecticut (Mỹ), đang chứng kiến lực lượng lao động của công ty ở Trung Quốc già đi nhưng việc tìm kiếm công nhân trẻ để lấp chỗ trống trở nên khó khăn hơn.

Shawn Nelson, CEO của Lovesac, cho biết, thanh niên, ở những nơi như Trung Quốc và Việt Nam, có điện thoại thông minh và hòa nhập với văn hóa toàn cầu, vì vậy, họ ít quan tâm đến công việc nhà máy.

"Một khi có thể nhìn thấy các siêu mẫu như chị em nhà Kardashian, họ không muốn làm công nhân nữa. Họ muốn làm việc trong một cửa hàng hơn", ông nói.

Lovesac đang có kế hoạch chuyển một số hoạt động về Mỹ. Cuối năm nay, công ty dự định bắt đầu sản xuất ghế tại một nhà máy tự động ở bang Bắc Carolina.

Khi các nhà máy châu Á tự động hóa, nhiều người gặp khó khăn trong việc tìm kiếm công nhân có khả năng vận hành máy móc tiên tiến. Các nhà quản lý cho biết không đủ thanh niên quan tâm đến việc học kỹ thuật cơ khí, và những người thích nhảy sang các ngành nghề khác.

Abhyuday Jindal , giám đốc điều hành của nhà sản xuất thép không gỉ Jindal Stainless của Ấn Độ, cho biết người lao động Gen Z bị thu hút bởi lĩnh vực CNTT và hầu hết trong số họ "tìm kiếm công việc văn phòng, ngay cả khi được tuyển dụng cho các chức năng kỹ thuật".

Richard Jackson, giám đốc điều hành của JacksonGrant, một công ty tuyển dụng có trụ sở tại Thái Lan, cho biết: "Các nhà máy hoặc phải trả nhiều tiền hơn cho những kỹ năng họ muốn, hoặc thỏa hiệp với những năng lực mà họ cần.

Tại Malaysia, một trung tâm bán dẫn và điện tử, các nhà máy đang bỏ yêu cầu mặc đồng phục, điều mà công nhân trẻ ghét, và đang thiết kế lại các cơ sở.

Syed Hussain Syed Husman, Chủ tịch Liên đoàn chủ sử dụng lao động Malaysia, nói: "Chúng tôi đang cố gắng tạo ra không gian làm việc hấp dẫn hơn ở các nhà máy, chẳng hạn mở rộng các vách ngăn, trang bị nhiều cửa kính hơn, cung cấp nhiều ánh sáng hơn, phát những bản nhạc hay…để tạo ra một kiểu môi trường của Apple".

Những người trẻ tuổi từ các nước đang phát triển, những người có thể đảm nhận các công việc trong nhà máy, đang tìm kiếm công việc chăm sóc số lượng người già ngày càng tăng ở các quốc gia phát triển, cũng như lấp đầy khoảng trống trong lực lượng lao động đang già đi của các quốc gia đó.

Susi Susanti, 29 tuổi đến từ Indonesia, cho biết cô đã thử làm việc tại nhà máy sau khi tốt nghiệp trung học. Cô ghét bị những người quản lý của mình tại một nhà máy điện tử và công việc thứ hai là đóng giày gây áp lực phải làm việc nhanh hơn. Cô ấy nói với mẹ cô ấy rằng cô ấy phải làm một cái gì đó khác.

Một khóa đào tạo kéo dài 6 tháng đã dạy cho cô tiếng phổ thông cơ bản, và cô bắt đầu làm công việc chăm sóc một cặp vợ chồng già ở Đài Loan. Cô ấy nói rằng tiền lương của cô ấy cao gấp ba lần so với những gì cô ấy kiếm được trong các nhà máy ở quê nhà, và điều đó khiến cô ấy bớt mệt mỏi hơn. Cô ấy nói: "Khi người mà tôi đang chăm sóc khỏe lại, tôi có thể thư giãn".

(Nguồn: The Wall Street Jounal)