Hướng đi nào cho ngành gỗ Việt Nam khi đối mặt với cuộc điều tra khai thác của Mỹ?

Ngành công nghiệp gỗ đã bùng nổ ở Việt Nam trong những năm gần đây, một phần nhờ vào cuộc chiến thương mại của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump với Trung Quốc, khiến đồ nội thất xuất khẩu của Trung Quốc phải gánh mức thuế cao tới 25%.

Tác động từ cuộc điều tra ngành gỗ của Hoa Kỳ

Trên thực tế vào năm ngoái, Việt Nam đã vượt Trung Quốc về xuất khẩu nội thất sang Mỹ, với giá trị xuất khẩu hàng hóa đạt 7,4 tỷ USD, cao hơn so với 7,3 tỷ USD của Trung Quốc.

Hơn hết, Việt Nam mong muốn đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu sản phẩm gỗ từ 13 tỷ USD tổng thể năm 2020 lên 20 tỷ USD vào năm 2025, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Hà Công Tuấn nói hồi tháng 4.

Tuy nhiên, những chính sách thương mại của chính quyền Hoa Kỳ trước đây có thể dập tắt niềm hy vọng này.

Dưới thời Tổng thống Trump, Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ đã tiến hành 2 cuộc điều tra theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại vào Việt Nam - một cuộc điều tra về thao túng tiền tệ và cuộc điều tra khác vào ngành gỗ.

Vấn đề thứ hai tập trung vào việc, liệu Việt Nam có nhập khẩu gỗ khai thác bất hợp pháp, hoặc gỗ có nguy cơ tuyệt chủng vi phạm luật của nước mình, của nước xuất xứ và các quy định của Công ước CITES, vốn hạn chế buôn bán các loài được bảo vệ hay không.

Tô Xuân Phúc, nhà phân tích chính sách cấp cao của Forest Trends, nói với Nikkei Asia, rằng những người trong ngành "rất lo lắng" về các mức thuế tiềm năng của Mỹ, do Việt Nam xuất khẩu khoảng 60% sản phẩm gỗ sang Mỹ. Ông nói: “Tác động của chính phủ Hoa Kỳ đối với thị trường gỗ Việt Nam có thể rất lớn".

Trong khi đó, các nhà hoạt động môi trường hoan nghênh việc tăng cường giám sát hoạt động buôn bán gỗ của Việt Nam. Họ cho rằng các cơ quan chức năng của nước này đã làm ngơ trước việc nhập khẩu gỗ bất hợp pháp trong nhiều năm. Vì vậy, Việt Nam, vừa là thị trường tiêu thụ gỗ cứng cao cấp vừa là tuyến đường trung chuyển cho Trung Quốc, đã góp phần vào việc tàn phá các khu rừng nhiệt đới trên khắp thế giới.

Ngược lại, các nhà xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam sang Mỹ và các nhà nhập khẩu Mỹ đã chỉ trích cuộc điều tra này là không công bằng đối với tất cả các nhà xuất khẩu gỗ của Việt Nam.

Phát biểu tại cuộc tham vấn công chúng trực tuyến của USTR vào tháng 12, nhiều chuyên gia hàng đầu trong ngành gỗ cho biết hành động trừng phạt sẽ gây tổn hại cho người tiêu dùng Mỹ, khi quốc gia này đang nhập khẩu một sản lượng lớn gỗ từ Việt Nam.

Hướng đi nào để ngành gỗ Việt Nam được minh bạch?

Theo Forest Trends, Việt Nam đang nhanh chóng trở thành công xưởng sản xuất đồ nội thất toàn cầu, với việc nhập khẩu 4,5 triệu mét khối gỗ từ hơn 100 quốc gia trên thế giới mỗi năm. Khoảng một nửa trong số này là gỗ cứng nhiệt đới từ Đông Nam Á, Châu Phi và Nam Mỹ. Nguồn gốc của chúng được coi là có rủi ro cao về tính hợp pháp.

Phác thảo cuộc điều tra của mình, USTR đề cập đến "các báo cáo" và "bằng chứng" cho thấy, Việt Nam nhập khẩu gỗ bất hợp pháp từ các nước như Campuchia, Cameroon và Cộng hòa Dân chủ Congo.

Chất lượng và giá cả của gỗ là mối quan tâm hàng đầu đối với các nhà nhập khẩu, không phải là tính hợp pháp của gỗ.

Theo báo cáo của Forest Trends

Từ đó, USTR chỉ ra sự rạn nứt giữa các công ty xuất khẩu đồ gỗ sang thị trường Hoa Kỳ, EU và những công ty phục vụ nhu cầu gỗ trong nước.

Ông Phúc cho biết thêm, các nhà xuất khẩu đồ gỗ "không hài lòng" khi các nhà nhập khẩu trong nước đang lách luật và gây nguy hiểm cho thương mại của họ. Hơn nữa, các nhà xuất khẩu cũng thất vọng với tốc độ hành động chậm chạp của các cơ quan chức năng.

"Luật pháp trong nước không được thực hiện đầy đủ", ông nói.

Năm 2019, Việt Nam đã ký "Thỏa thuận đối tác tự nguyện" với Liên minh châu Âu, nhằm cải cách ngành lâm nghiệp và nhập khẩu gỗ từ Việt Nam sang châu Âu một cách thuận lợi.

Sau đó vào tháng 9, chính phủ đã ban hành luật mới theo Nghị định 102, thiết lập "Hệ thống đảm bảo tính hợp pháp của gỗ", được viết tắt là "NVTLAS". Cụ thể, luật yêu cầu các nhà nhập khẩu gỗ cứng nhiệt đới có yếu tố rủi ro cao phải thực hiện thêm trách nhiệm giải trình.

Tuy nhiên, một báo cáo Forest Trends được công bố vào tháng 4 cho thấy, các nhà nhập khẩu tìm nguồn cung ứng từ các quốc gia có rủi ro, đã không thực hiện các bước bổ sung cần thiết theo luật mới. Nghiên cứu cho thấy, nhiều giao dịch đối với gỗ cứng nhiệt đới được thực hiện trực tuyến, thường thông qua Facebook hoặc ứng dụng Zalo của Việt Nam.

“Chất lượng và giá cả của gỗ là mối quan tâm hàng đầu đối với các nhà nhập khẩu, không phải là tính hợp pháp của gỗ”, theo báo cáo của Forest Trends. "Các hoạt động của chuỗi cung ứng này rất phức tạp và luôn tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt là ở các quốc gia có hệ thống quản trị rừng yếu kém".

Forest Trends kêu gọi chính phủ Việt Nam thực thi "hiệu quả" các yêu cầu thẩm định mới, đồng thời trao đổi trực tiếp với chính quyền các nước cung cấp gỗ rủi ro để hiểu rõ hơn về các vấn đề hợp pháp. Họ nói thêm: “Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của ngành".

Tháng trước, Viforest, một nhóm vận động hành lang ngành gỗ với 1.300 thành viên, đã thực hiện một hành động hi hữu là viết thư trực tiếp cho các cơ quan chức năng ở Campuchia và Cameroon, để tìm kiếm những tài liệu chứng thực rằng gỗ có nguồn gốc hợp pháp.

Bức thư đề cập đến việc các quy định thương mại gỗ của các nước này không rõ ràng, tạo ra thách thức cho các nhà nhập khẩu trong việc tuân thủ luật mới của Việt Nam.

Viforest cũng đã khuyến nghị chính phủ Việt Nam tạm dừng nhập khẩu gỗ từ các quốc gia này, cho đến khi xác minh được xuất xứ của chúng. "Phần lớn, chúng tôi sử dụng gỗ được trồng công nghiệp và gỗ nhập khẩu đã được chứng nhận", Chủ tịch Viforest Đỗ Xuân Lập cho biết. "Nhưng vẫn còn một số lo ngại rằng trong số này có lẫn lộn gỗ tự nhiên".

Ông Xuan To cho rằng, Việt Nam có thể sẽ phải cấm nhập khẩu gỗ tròn từ các quốc gia mà việc thực thi pháp luật yếu kém và nạn tham nhũng hoành hành khiến không thể đảm bảo rằng gỗ có nguồn gốc hợp pháp. 

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin