Cơn suy thoái của công việc ‘cổ cồn trắng’

Theo WSJ, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và áp lực hoạt động hiệu quả hơn khiến giới doanh nghiệp Mỹ cho biết nhiều công việc văn phòng mất mát trong làn sóng sa thải gần đây có thể không bao giờ quay trở lại.

Các công ty đang xem xét lại giá trị của nhiều vai trò "cổ cồn trắng". Việc này được nhiều chuyên gia dự đoán là sẽ dẫn đến sự thay đổi vĩnh viễn về nhu cầu lao động và gây xáo trộn công việc của hàng triệu người Mỹ, những người sẽ bị mất việc, giảm bớt hoặc thay đổi công việc thông qua việc sử dụng AI.

"Chúng ta có thể đang ở đỉnh điểm của nhu cầu về lao động tri thức. Chúng ta chỉ cần ít người hơn để làm những công việc tương tự như bấy lâu nay", Atif Rafiq, cựu giám đốc kỹ thuật số của chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh McDonald's và hãng xe Volvo nhận định.

Rất lâu sau khi robot bắt đầu tiến vào sàn làm việc của các nhà máy và đảm nhận các công việc sản xuất, công nghệ AI hiện xâm nhập vào các vai trò công việc cao cấp hơn như kế toán, lập trình viên phần mềm, chuyên gia nhân sự và luật sư. Điều này diễn ra đồng thời với áp lực không ngừng buộc các công ty phải hoạt động hiệu quả hơn.

Mark Zuckerberg, CEO của Meta Platforms, công ty mẹ của Facebook đã nói với các nhân viên sau đợt sa thải mới nhất rằng, nhiều công việc sẽ không quay trở lại vì các công nghệ mới sẽ cho phép Meta hoạt động hiệu quả hơn.

Arvind Krishna, CEO của International Business Machines (IBM), cho biết công ty có thể tạm dừng một số hoạt động tuyển dụng để xem loại công việc hỗ trợ nào có thể được thực hiện dựa vào AI.

Các nhà lãnh đạo trong nhiều ngành cũng kỳ vọng công nghệ mới sẽ bổ trợ cho một số vai trò hiện tại và thay đổi cách mọi người làm việc. Rafiq, tác giả của một cuốn sách mới về quản lý, nhận định AI có thể cho phép nhân viên đóng góp tốt hơn cho doanh nghiệp bằng cách chuyển những người này sang những công việc có ý nghĩa hơn.

Trong năm kết thúc vào tháng 3, số lượng nhân viên văn phòng thất nghiệp ở Mỹ tăng thêm khoảng 150.000 người, theo phân tích của Employ America. Con số này bao gồm người lao động trong lĩnh vực dịch vụ chuyên nghiệp, quản lý, máy tính, kỹ thuật và khoa học.

"Tôi có thể nghĩ ra rất nhiều công việc sẽ bị ảnh hưởng bởi AI", Rodney McMullen, CEO của chuỗi siêu thị thực phẩm Kroger, có khoảng 430.000 nhân viên nói.

Các đánh giá lại về công việc càng cấp bách hơn sau khi giới doanh nghiệp chạy đua tuyển dụng quá mức trong những năm gần đây. Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp cho biết, công ty trở nên trì trệ với các lớp quản lý cồng kềnh làm chậm quá trình ra quyết định.

Chia sẻ với các nhà đầu tư trong tháng này, CEO của hãng gọi xe Lyft, David Risher, cho biết công ty đã cắt giảm số lượng cấp quản lý từ 8 xuống còn 5. Risher giải thích, cấu trúc công ty phẳng hơn sẽ giúp Lyft "có thể đổi mới nhanh hơn".

Việc làm trải qua các chu kỳ bùng nổ và phá sản. Trong các cuộc suy thoái trước đây, các giám đốc điều hành đã cam kết thực hiện các nỗ lực tinh giản, chỉ để bổ sung hoặc tăng thứ hạng công ty của họ khi điều kiện kinh doanh được cải thiện. Hiện tại, nhiều lãnh đạo cho biết, các chuyển động hiện nay cho thấy đợt sa thải lần này có sự khác biệt.

Trong những giai đoạn trước, khi lãi suất tăng cao hơn và khiến kinh tế Mỹ suy thoái, làn sóng sa thải chủ yếu diễn ra ở các ngành nhạy cảm nhất với thay đổi lãi suất gây ra như sản xuất và xây dựng.

"Có vẻ như hiện tại, chúng ta không nhìn thấy điều đó. Có thể là cấu trúc của nền kinh tế đã thay đổi", Preston Mui, nhà kinh tế học của Employ America, người đã nghiên cứu về tình trạng mất việc làm của giới văn phòng nói.

Một câu hỏi lớn là khi Fed tăng lãi suất để hạ nhiệt nền kinh tế, làn sóng sa thải sẽ tập trung ở đâu? Theo Preston Mui, bằng chứng hiện nay chỉ ra rằng đó là lĩnh vực công việc văn phòng.

Sau 14 tháng Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất, cơ hội việc làm trong tháng 3 đã giảm xuống mức thấp nhất trong gần hai năm. Dữ liệu của Bộ Lao động Mỹ cho thấy số lượng sa thải trong lĩnh vực công nghệ thông tin đã tăng 88% trong tháng 3 so với một năm trước đó và tăng 55% trong lĩnh vực tài chính và bảo hiểm. Đối với sản xuất, số lượng sa thải chỉ tăng 25% so với cùng kỳ.

Theo các nhà kinh tế và chuyên gia nhân sự, các công ty hiện đang tập trung vào việc giữ chân nhân viên "cổ cồn xanh", người phục vụ nhà hàng, nhân viên kho hàng, tài xế và những người tương tự - những người vẫn bị thiếu hụt. Đối với các giám đốc điều hành của C-suite dưới áp lực từ các nhà đầu tư, điều đó khiến các nhà quản lý cấp trung và những nhân viên văn phòng khác bị sa thải.

Whole Foods và Walt Disney đã tuyên bố sa thải nhân viên trong những tuần gần đây, phần lớn ảnh hưởng đến nhân viên công ty trong khi bỏ qua các công việc dịch vụ khách hàng như nhân viên tạp hóa và nhân viên phục vụ công viên giải trí theo giờ. 

Theo trang web việc làm LinkedIn , nhân viên bán lẻ, bao gồm nhân viên bán hàng và thu ngân, là một trong những vị trí có nhu cầu cao nhất trong quý đầu tiên của năm, cùng với y tá và tài xế.

Nick Bunker , nhà kinh tế học tại trang web việc làm Indeed , cho biết: "Các công ty nhận ra rằng họ đã tuyển dụng quá mức ở mức trung bình. "Họ đang ghép lại mọi thứ".

Số lượng nhân viên làm việc và số giờ họ làm việc trong các lĩnh vực văn phòng như dịch vụ chuyên nghiệp và vai trò y tế và thú y đã ký hợp đồng vào cuối tháng 4 so với tháng 1, theo dữ liệu từ Homebase, nơi cung cấp dịch vụ phần mềm cho các doanh nghiệp nhỏ để lên lịch hàng giờ công nhân.

Colton Pace , giám đốc điều hành của Ownwell, một công ty phân tích thuế bất động sản có trụ sở tại Austin, Texas, cho biết ông đang đảm nhận nhiều vai trò cởi mở hơn với các nhà thầu tạm thời để mang lại sự linh hoạt cho công ty khởi nghiệp trong một nền kinh tế không chắc chắn. Ông cũng nhận thấy công nghệ sẽ sớm thực hiện nhiều nhiệm vụ hơn của công ty.

Ông Pace nói: "Tôi muốn thận trọng hơn một chút trong cách chúng tôi tuyển dụng. "Thêm vào đó, nó có ý nghĩa hơn bởi vì chúng tôi không chắc chắn. Một số vai trò này sẽ được tự động hóa".

Một năm trước, khoảng 15% công ty được tạo thành từ các nhà thầu hoặc công nhân thời vụ. Những công nhân đó hiện chiếm một phần tư lực lượng lao động khoảng 85 người của Ownwell. Ông Pace cho biết ông có thể thấy AI và các công cụ khác cuối cùng sẽ đảm nhận phần lớn công việc hỗ trợ khách hàng, vận hành và bán hàng.

Không có định nghĩa chắc chắn về nhân viên cổ cồn trắng trong dữ liệu của chính phủ. Thuật ngữ này áp dụng rộng rãi cho những người làm việc trong văn phòng và có trình độ học vấn cao hơn, chẳng hạn như bằng cử nhân hoặc cao đẳng nào đó. 

Trong những thập kỷ gần đây, việc tuyển dụng các công việc quản lý và chuyên môn nhanh chóng vượt xa các hạng mục khác. Số lượng nhân viên trong các ngành nghề quản lý và chuyên nghiệp đã tăng gần 150% trong 40 năm qua và gần 36% kể từ khi kết thúc cuộc suy thoái 2007-09, theo dữ liệu của Bộ Lao động. 

Để so sánh, các công việc dịch vụ như thợ cắt tóc, nhân viên chăm sóc trẻ em và nhân viên sòng bạc đã tăng 72% kể từ năm 1983, dữ liệu sớm nhất có sẵn và 3,5% kể từ tháng 6/2009.

Trong những năm qua, nhu cầu cao hơn đối với nhân viên có kỹ năng cao và mức trả lương cao hơn cho người lao động có trình độ đại học đã làm gia tăng khoảng cách thu nhập của họ với với nhân viên "cổ cồn xanh". Tuy nhiên, sau thời kỳ cao trào của đại dịch Covid-19, tiền lương của những người có thu nhập thấp tăng nhanh nhất, thu hẹp khoảng 25% mức chênh lệch tiền lương giữa nhóm "cổ cồn trắng" và "cổ cồn xanh"kể từ năm 1980, theo một nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts

Dữ liệu bảng lương từ hơn 300.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Mỹ cho thấy tiền lương cho nhân viên mới nhìn chung đã giảm trong tháng 4 so với một năm trước. 

Tuy nhiên, mức giảm nhanh nhất diễ ra các ngành nghề văn phòng, chẳng hạn như tài chính và bảo hiểm, theo Gusto, công ty cung cấp phần mềm quản lý nhân sự, phúc lợi và bảng lương. Gusto nhận thấy doanh nghiệp tăng lương nhanh nhất trong các ngành dịch vụ và công nghiệp "cổ cồn xanh" như du lịch, xây dựng và giải trí.

Khi các công ty tìm cách cắt giảm chi phí, một số nhà tuyển dụng cho biết các nhà quản lý cấp trung sẽ phải từ bỏ nhóm của họ và trở lại làm một công nhân khác. Những người khác, bao gồm cả McDonald's, đã yêu cầu nhân viên chấp nhận giảm tiền bồi thường nếu họ muốn ở lại công ty.

Trí tuệ nhân tạo cũng được cho là sẽ loại bỏ hoàn toàn một số vị trí. Ông Krishna, của IBM, đã nói trong những tuần gần đây rằng ông có thể thấy 30% trong số khoảng 26.000 vai trò không tiếp xúc với khách hàng của IBM sẽ bị thay thế bằng tự động hóa hoặc AI trong khoảng thời gian 5 năm.

Một phát ngôn viên của IBM cho biết công ty vẫn đang tuyển dụng hàng nghìn vị trí. Ông nói: "Không có tình trạng 'tạm dừng' tuyển dụng chung chung. "IBM đang cân nhắc và thận trọng trong việc tuyển dụng của chúng tôi".

Bộ Lao động Mỹ dự báo trong số 20 ngành nghề sẽ tạo ra nhiều việc làm nhất cho đến năm 2031, khoảng 2/3 là các công việc "cổ cồn xanh" với mức lương khoảng 32.000 USD/năm, bao gồm đầu bếp nhà hàng, nhân viên cửa hàng bán đồ ăn, công nhân thực phẩm, nhân viên phục vụ và vận chuyển hàng hóa.

Một số doanh nghiệp đã tính toán chính xác số lượng nhân viên văn phòng cần có sẽ ít hơn trong tương lai. Scott McIntyre, CEO của hãng tư vấn doanh nghiệp và chính quyền Guidehouse ở bang Virginia đã dự kiến tăng gấp ba số lượng nhân viên trong những năm tới từ khoảng 16.500 người hiện nay. Kế hoạch này nhằm giúp hãng đạt được mục tiêu tăng gần gấp ba doanh thu lên 10 tỷ USD.

Ông McIntyre kỳ vọng rằng với sự trợ giúp của AI và tăng cường tự động hóa, Guidehouse có thể cần thuê 40.000 người thay vì 50.000 người để đạt được mục tiêu tăng trưởng. 

Ông nói: "Bạn càng thông minh hơn với việc kích hoạt công nghệ và công nghệ tạo ra năng suất, thì bạn càng có thể tuyển dụng thông minh hơn.

(Nguồn: WSJ)