Cận cảnh bức tranh kinh tế Gaza

Kinh tế thế giới

17/10/2024 10:38

Bản chất của chiến tranh là tài sản kinh tế bị phá hủy, nhưng xung đột thường không tạo ra sự tàn phá kinh tế với quy mô lớn như những gì đang diễn ra ở Gaza.

Đó là nhận định của của tác giả David Uren, thành viên cấp cao của Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI) trên trang mạng The Strategist (Australia) ngày 16/10.

Giá trị của hoạt động kinh tế ở Gaza trong quý 1/2024 thấp hơn 86% so với mức trước xung đột – điều mà hầu hết các nghiên cứu của cả Ngân hàng Thế giới (WB) và Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD) đều mô tả là sự sụp đổ kinh tế.

Báo cáo của WB kết luận: "Kể từ ngày 7/10/2023, Palestine đã trải qua một trong những cú sốc kinh tế lớn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử kinh tế gần đây".

Để so sánh, số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho thấy kinh tế Ukraine đã giảm 29% trong năm 2022 sau khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ. Một nghiên cứu học thuật ước tính kinh tế Đức suy giảm 64% và kinh tế Nhật Bản giảm 52% trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

Theo cơ sở dữ liệu kinh tế của IMF, làn sóng quân nhân Mỹ và đồng minh chi tiêu tương đối cao đã khiến kinh tế của cả Afghanistan và Iraq tăng trưởng khiêm tốn từ năm 2003 trở đi. Kinh tế Afghanistan suy giảm 20% vào năm 2022.

Cận cảnh bức tranh kinh tế Gaza- Ảnh 1. — Phân phát bữa ăn tại một nhà bếp từ thiện ở Khan Younis, miền Nam Gaza, vào tháng 9. Ảnh: Shutterstock

WB ước tính đến quý 1/2024, 82% cơ sở tư nhân ở Gaza đã bị hư hại hoặc bị phá hủy hoàn toàn. Tác động đến cơ sở hạ tầng xã hội cũng tương tự, với khoảng 84% cơ sở y tế và trường học bị hư hại hoặc phá hủy. Khoảng 80-96% tài sản nông nghiệp đã bị ảnh hưởng vào đầu năm nay, bao gồm cơ sở hạ tầng thủy lợi, chăn nuôi, vườn cây ăn quả, máy móc, kho chứa và trạm nghiên cứu.

Điều này đã khiến những người phụ thuộc vào chuỗi lương thực nông nghiệp không có lương thực hoặc nguồn thu nhập đáng tin cậy. Trước cuộc xung đột, nông nghiệp và chuỗi thực phẩm liên quan đã đóng góp 15% GDP ở cả Gaza và Bờ Tây.

UNCTAD ước tính Gaza đã tạo ra giá trị gia tăng tương đương trung bình 670 triệu USD mỗi quý trong ba năm trước cuộc xung đột. Con số này giảm xuống còn 129 triệu USD trong quý 3/2023 và 92 triệu USD trong quý 1/2024. Phân tích theo ngành trong quý 4/2023 cho thấy ngành xây dựng đã suy giảm 96%, nông nghiệp giảm 93%, dịch vụ giảm 77% và lĩnh vực công nghiệp giảm 92%.

Palestine từ lâu đã có mức độ nghèo đói cao. Năm 2022, 80% người dân Gaza phụ thuộc vào một số mức hỗ trợ quốc tế, trong khi viện trợ là nguồn thu nhập chính của hơn một nửa số hộ gia đình. 1/3 số người dân ở cả Gaza và Bờ Tây đều thiếu nguồn cung cấp thực phẩm an toàn. Palestine có tỷ lệ biết chữ cao là 97,5%, trong khi tuổi thọ trước cuộc xung đột là 75,5 tuổi, xếp giữa Mexico và Hungary.

Đầu năm nay, 3/4 người dân Gaza đã phải di dời và thiếu nơi ở an toàn, thiếu nước, nhiên liệu, điện và điều kiện vệ sinh. Gaza hiện phụ thuộc rất nhiều vào nguồn viện trợ vật chất thông qua các cơ quan của Liên hợp quốc. Tuy nhiên, những điều này bị hạn chế rất nhiều.

Liên hợp quốc (LHQ) báo cáo rằng trước khi cuộc xung đột bùng phát năm 2023, 500 xe tải đã vào Gaza hàng ngày, trong khi trong hai tuần đầu tiên của tháng 9/2024, chỉ có 166 chiếc được phép vượt qua.

Cận cảnh bức tranh kinh tế Gaza- Ảnh 2. — Nền kinh tế của Palestine đã suy giảm 32% so với cùng kỳ trong quý 2/2024, sau khi giảm 35% trong quý trước, đánh dấu đợt suy giảm mạnh thứ ba liên tiếp, do sản lượng ở Dải Gaza giảm 86% sau khi Israel tấn công lãnh thổ này vào tháng 10/2023.

Mặc dù không chịu ảnh hưởng như sự sụp đổ kinh tế ở Gaza, lãnh thổ Palestine ở Bờ Tây cũng đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái mạnh, với GDP trong quý 4/2023 giảm 19% so với quý trước. Hầu như tất cả các doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân ở Bờ Tây đều báo cáo doanh số bán hàng sụt giảm. Và 42% cho biết số lượng nhân viên đến làm việc đã giảm, phản ánh những hạn chế di chuyển lớn hơn.

Trước cuộc xung đột, 22% người Palestine ở Bờ Tây làm việc ở Israel hoặc tại các khu định cư của Israel. Tuy nhiên, 90% số công nhân đó hiện đã mất việc làm và tỷ lệ thất nghiệp ở Bờ Tây đã tăng từ 12,9% lên 32%. Chính phủ Palestine đang nợ đọng nhiều khoản thanh toán cho nhân viên khu vực công.

LHQ ước tính rằng sự tàn phá ở Gaza đã để lại 42 triệu tấn mảnh vụn – một khối lượng khổng lồ mà hãng tin Bloomberg cho rằng sẽ phải cần đến một dòng xe tải trải dài từ New York đến Singapore mới dọn sạch.

Sự tàn phá ở ngoại ô phía Nam Beirut sau hai cuộc tấn công của Israel vào sáng sớm 16/10. Nguồn: Reuters

Những diễn biến mới nhất ở Trung Đông

Quân đội Israel đã tiến hành các cuộc không kích vào sáng sớm 16/10 tại các khu vực do Hezbollah thống trị ở miền Nam Lebanon và bên ngoài Beirut. Đây là cuộc tấn công đầu tiên của Israel trong những ngày gần thủ đô Lebanon và diễn ra một ngày sau khi Mỹ bày tỏ lo ngại về quy mô cuộc bắn phá kéo dài hàng tuần của Israel ở đó.

Các quan chức Lebanon cho biết các cuộc không kích ở miền nam Lebanon đã tấn công các tòa nhà thành phố ở Nabatieh và khiến ít nhất 16 người thiệt mạng, trong đó có thị trưởng thành phố và hơn 50 người bị thương.

Theo Thủ tướng tạm quyền của Lebanon, Najib Mikati, các cuộc tấn công nhằm vào một cuộc họp của hội đồng thành phố. Quân đội Israel cho biết họ đã tấn công các mục tiêu Hezbollah trong và xung quanh Nabatieh, một trong những thành phố lớn nhất ở miền Nam Lebanon, nhiều cư dân trong số đó đã sơ tán sau những cảnh báo sơ tán gần đây của Israel.

Bộ Y tế Lebanon hôm thứ Tư cho biết ít nhất 3 người khác thiệt mạng và 50 người khác bị thương trong một cuộc tấn công qua đêm ở Qana, cũng ở miền nam Lebanon. Quân đội Israel cho biết họ đã nhắm mục tiêu vào một chỉ huy Hezbollah địa phương ở đó, cùng với một số chiến binh khác.

Trong một tuyên bố, quân đội Israel cho biết, hai cuộc tấn công ở vùng ngoại ô phía Nam Beirut, khu vực lân cận Haret Hreik, nhằm vào các cơ sở lưu trữ vũ khí dưới lòng đất được Hezbollah sử dụng. Họ đến khoảng một giờ sau khi phát ngôn viên của quân đội Israel đưa ra cảnh báo bằng tiếng Ả Rập cho người dân di chuyển ra xa một tòa nhà trong khu vực ít nhất 500 m.

Haret Hreik, nơi bị thiệt hại nặng nề do các cuộc không kích của Israel trong cuộc chiến năm 2006 giữa Israel và Hezbollah, là một phần của tập hợp các khu dân cư phía Nam Beirut được gọi là Dahiya, nơi nhóm vũ trang nắm giữ quyền lực.

Kể từ tháng trước, Israel đã liên tục tấn công vào và xung quanh khu vực này như một phần của cuộc tấn công nhằm tiêu diệt các thủ lĩnh của Hezbollah và tiêu diệt kho vũ khí của lực lượng này.

Hôm thứ Ba, người phát ngôn Bộ Ngoại giao, Matthew Miller, nói với các phóng viên rằng Mỹ đã truyền đạt tới Israel những lo ngại về thương vong dân sự trong chiến dịch ném bom kéo dài hàng tuần ở Beirut, trong đó nhiều cuộc tấn công diễn ra ở Dahiya.

Ông Miller nói: "Khi nói đến phạm vi và bản chất của chiến dịch ném bom mà chúng tôi thấy ở Beirut trong vài tuần qua, đó là điều mà chúng tôi đã nói rõ với chính phủ Israel rằng chúng tôi quan ngại và phản đối".

Đây là những diễn biến quan trọng khác cần biết

Viện trợ Gaza: Một ngày sau khi Mỹ công khai cảnh báo Israel về hậu quả trong vòng 30 ngày nếu nước này không cho phép thêm viện trợ nhân đạo vào Gaza, không có phản hồi chính thức nào từ chính phủ Israel.

Israel cho biết họ đã cho 50 xe tải viện trợ vào miền Bắc Gaza hôm 16/10 "phù hợp với luật pháp quốc tế". Đó chỉ là một phần nhỏ so với những gì các cơ quan viện trợ cho là cần thiết ở phía Bắc Gaza, nơi Israel "đã thắt chặt vòng vây", Liên hợp quốc cho biết khi nước này đẩy mạnh các hoạt động quân sự chống lại Hamas.

Điều kiện ngày càng xấu đi: Bộ Y tế Lebanon hôm 16/10 cho biết, họ đã phát hiện một trường hợp mắc bệnh tả ở phía Đông Bắc đất nước, đây là trường hợp bệnh lây qua đường nước đầu tiên được biết đến trong năm nay.

Tổ chức Y tế Thế giới đã cảnh báo về khả năng bùng phát dịch bệnh ở Lebanon do tình trạng tập trung đông đúc tại các khu tạm trú và các bệnh viện đóng cửa. Các cơ quan y tế lo ngại rằng cuộc chiến ở Lebanon có thể dẫn đến những đợt bùng phát tương tự như ở Gaza, nơi dịch bệnh gia tăng do tình trạng di dời hàng loạt và tình trạng ngày càng tồi tệ.

Bắc Lebanon: Văn phòng nhân quyền của Liên hợp quốc hôm 16/10 đã kêu gọi điều tra vụ không kích của Israel một ngày trước đó khiến ít nhất 21 người thiệt mạng tại làng Aitou theo đạo Cơ đốc ở phía Bắc Lebanon, với lý do có khả năng vi phạm luật pháp quốc tế.

Sơ tán y tế: Tòa án Tối cao Israel hôm 16/10 đã ra lệnh cho chính phủ Israel giải thích lý do tại sao dường như không có hệ thống toàn diện để tạo điều kiện thuận lợi cho việc sơ tán những người Gaza bị bệnh không liên quan đến cuộc chiến Hamas-Israel sang các nước khác để điều trị.

Lực lượng gìn giữ hòa bình đang gặp nguy hiểm: Lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc tại Lebanon, được gọi là UNIFIL, cho biết quân đội Israel ở miền Nam Lebanon đã bắn vào tháp canh UNIFIL vào sáng sớm 16/10, làm hư hại tòa tháp và phá hủy hai camera.

Quân đội Israel đã bắn nhiều lần trong tuần qua vào UNIFIL, hoạt động dọc biên giới Lebanon, làm bị thương lực lượng gìn giữ hòa bình và thu hút sự lên án rộng rãi của quốc tế. Quân đội Israel cho biết trong một tuyên bố rằng, "các lực lượng và cơ sở hạ tầng của UNIFIL không phải là mục tiêu và mọi sự cố bất thường sẽ được kiểm tra kỹ lưỡng".