Vì sao châu Á trở lạnh bất thường?

"Trời chưa bao giờ lạnh như thế này", bà Zhang Hong, 53 tuổi, chủ một cửa hàng bánh ở Mohe, người đã sống ở thành phố này 30 năm, cho biết qua điện thoại hôm thứ Sáu.

"Bên ngoài trời rất lạnh", bà nói thêm. "Gió thổi mạnh đến nỗi có cảm giác như nó đang cạo mũi và mặt của bạn vậy".

Châu Á lạnh bất thường

Khi gió ở Bắc cực và tuyết thổi qua Siberia và vào Trung Quốc, Nhật Bản và Bán đảo Triều Tiên trong tuần này khiến hàng trăm triệu người trên khắp Đông Á bị ảnh hưởng.

Hầu hết các chuyến bay và xe lửa bị hoãn hoặc hủy bỏ. Và cái lạnh khắc nghiệt đã ảnh hưởng đến việc vui Tết Nguyên đán, ngày lễ quan trọng nhất trong năm của nhiều người dân trong khu vực.

Nam Á cũng đang có một mùa đông lạnh giá. Chính phủ Ấn Độ cho biết một số bang của nước này đã trải qua "đợt sóng lạnh nghiêm trọng" vào giữa tháng 1. Và tại Afghanistan, nơi nhiệt độ ở một số khu vực xuống tới âm 18,3 độ C, nhà chức trách cho biết ít nhất 162 người đã chết vì lạnh kể từ ngày 10/1.

Các nhà khoa học cho biết tình trạng cực lạnh ở châu Á phần lớn là kết quả của cái gọi là xoáy cực, hiện tượng thời tiết đã mang đến không khí cực lạnh cho Mỹ vào tháng trước. Thuật ngữ này đề cập đến một dải không khí lạnh thường bao quanh Bắc cực nhưng đôi khi dịch chuyển về phía Nam.

Xoáy cực được giữ cố định bởi các vòng quay của Trái đất và sự chênh lệch nhiệt độ giữa Bắc cực và các vĩ độ trung bình. Khi những thay đổi về nhiệt độ đó tăng lên, xoáy cực có thể dịch chuyển về phía Nam. Điều này xảy ra một cách tự nhiên, nhưng các nhà khoa học cho rằng khi hành tinh nóng lên, sự dịch chuyển của xoáy cực có thể sẽ trở nên thường xuyên và rõ rệt hơn.

Các nhà khoa học không chắc biến đổi khí hậu đóng vai trò gì, nếu có, trong quá trình này hay liệu số lần đóng băng có tăng lên khi tình trạng ấm lên tiếp tục hay không.

Nhà khí tượng học Woo Jin-kyu thuộc Cục Khí tượng Hàn Quốc cho biết trong tháng này, xoáy cực đã mang không khí lạnh đến Trung Á trước khi từ từ di chuyển về phía Đông. Ông cho biết phần phình ra về phía Nam của nó đi kèm với sự dịch chuyển của luồng phản lực, một vòng gió mạnh thổi từ Tây sang Đông dọc theo các cạnh của xoáy nước.

"Nó trông giống như đường ray của tàu lượn siêu tốc", ông nói. "Và biên độ của các đường ray càng lớn thì diện tích của xoáy cực càng lớn và không khí Bắc cực càng mở rộng về phía Nam".

Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) đã ghi nhận trong một báo cáo vào năm ngoái rằng tần suất và cường độ của các đợt lạnh cực đoan trên khắp thế giới đã giảm đi kể từ những năm 1950. Tuy nhiên, ông Howden, phó Chủ tịch nhóm làm việc của IPCC, cho biết xu hướng này là một mức trung bình không tính đến các biến thể cục bộ.

Ông nói: "Điều đang thực sự xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới là chúng ta đang thực sự có thời tiết lạnh hơn và thời tiết khắc nghiệt hơn. Vì vậy, những ngày nóng hơn và những ngày lạnh hơn".

Lạnh từ Kabul đến Tokyo

Afghanistan đã cảm nhận đợt lạnh nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác ở châu Á trong tháng này. Bộ trưởng quản lý thiên tai của nước này nói với Reuters trong tuần này rằng khoảng một nửa trong số 162 ca tử vong kể từ ngày 10 tháng 1 đã xảy ra trong tuần trước.

Mùa Đông lạnh nhất của Afghanistan trong khoảng một thập kỷ đã đến vào thời điểm nhiều tổ chức phi lợi nhuận đã đình chỉ hoạt động ở nước này vì một đạo luật gần đây cấm phụ nữ tham gia công việc cứu trợ, cản trở chương trình cứu trợ do Liên Hợp Quốc đứng đầu.

"Sáu triệu người cận kề nạn đói" ở Afghanistan, ông Martin Griffiths, Giám đốc nhân đạo hàng đầu của Liên Hợp Quốc, nói với CNN từ Kabul trong tuần này. "Vì vậy, nếu chương trình này không hoạt động như dự kiến, chúng tôi sẽ gặp rắc rối rất nghiêm trọng".

Ít nhất ba trường hợp tử vong ở Nhật Bản trong tuần này cũng có liên quan đến thời tiết lạnh, một thư ký Nội các Nhật Bản nói với các phóng viên hôm thứ Tư. Tuyết rơi dày đã khiến các chuyến bay và tàu cao tốc bị hoãn.

Ông Toshiharu Yamano, 58 tuổi, quản lý một spa ở Fukui, một tỉnh dọc theo bờ biển phía Tây của Nhật Bản, cho biết: "Tuyết rơi không quá nhiều nhưng trời trở nên quá lạnh. Rất nhiều người không thể có nước nóng vì đường ống nước đột nhiên bị đóng băng".

Trên Bán đảo Triều Tiên, cơ quan khí tượng nhà nước của Triều Tiên đã cảnh báo người dân vào tuần trước về "đợt giá lạnh khắc nghiệt nhất trong 23 năm qua". Và ở Hàn Quốc, các bãi biển được bao phủ trong băng. Các phương tiện truyền thông địa phương dẫn lời những người câu cá trên băng cho biết họ đã cắt ngắn các chuyến đi khi dây câu của bị đóng băng.

Cơ quan thời tiết quốc gia Trung Quốc đã đưa ra cảnh báo về nhiệt độ cực lạnh vào đầu tuần này đối với gần như toàn bộ đất nước, mặc dù thời tiết bắt đầu ấm lên một chút trong tuần.

Một số khách du lịch, háo hức đi du lịch trở lại sau khi chính phủ dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát dịch nghiêm ngặt vào tháng trước, đã không nản lòng trước cái lạnh tồi tệ nhất.

Đầu tuần này, đám đông đã tụ tập để tham dự lễ hội băng ở Cáp Nhĩ Tân, thành phố được thành lập một phần bởi các kỹ sư đường sắt Nga và được biết đến với các kiến trúc Nga tráng lệ.

Nhưng ở một đất nước mà sự kết hợp giữa nhiệt độ lạnh và tình trạng thiếu khí đốt tự nhiên đã khiến mùa Đông năm nay không thể chịu đựng được đối với người dân ở một số tỉnh phía Bắc khi mà cái lạnh khắc nghiệt đến trong tuần lễ Tết Nguyên đán đầy lễ hội.

Tại trung tâm thành phố Bắc Kinh, nhiệt độ là âm 25 độ C vào tối thứ Hai. Những cơn gió mạnh ập vào các tòa nhà cao tầng của thành phố suốt đêm, trước khi bầu trời yên tĩnh trở lại vào giữa trưa thứ Ba. Rất ít người mạo hiểm ra ngoài.