Từ năm 1932, Thái Lan trải qua hơn 20 cuộc đảo chính lớn nhỏ

Theo CNBC, trong suốt lịch sử, kể từ năm 1932, Thái Lan đã trải qua hơn 20 cuộc đảo chính và các cuộc can thiệp chính trị ngoài hiến pháp - nhiều hơn bất cứ quốc gia nào khác cùng thể chế. Thậm chí hầu hết các quốc gia giống với Thái Lan, đảo chính đã không còn tồn tại từ sau khi kết thúc Chiến tranh Lạnh.

New Mandala, một blog học thuật về các vấn đề Đông Nam Á, cho biết Thái Lan đã có 13 cuộc đảo chính thành công và 9 cuộc đảo chính thất bại chỉ trong hơn một thế kỷ. Lần gần đây nhất là vào năm 2014.

Nhiều người cho rằng Thái Lan bị gán là một đất nước có chính trị chia rẽ bắt nguồn từ năm 2001. Thời điểm này ông Thaksin Shinwatra, tỷ phú viễn thông trở thành Thủ tướng, nhưng bị lật đổ bởi một cuộc đảo chính quân sự vào năm 2006. Tuy nhiên theo nhiều chuyên gia, bất ổn ở Thái Lan còn bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác.

Giáo sư Nicholas Farrelly từ Đại học Quốc gia Úc cho rằng, nhiều thập kỷ mặc nhiên lấy việc đảo chính để khôi phục lại sự ổn định nội bộ đã tạo ra ở nước này "văn hoá đảo chính". Theo đó, việc liên tục sử dụng "ngón đòn" đảo chính khiến cho giới tinh hoa nghĩ rằng đó là cách duy nhất thoát khỏi bế tắc. Nói một cách khác, đảo chính chỉ sinh ra thêm nhiều đảo chính hơn nữa.

Thái Lan là một quốc gia theo thể chế quân chủ lập hiến, nhà vua - người tại vị trên ngai vàng lâu nhất thế giới - đã trải qua một thời gian dài tích luỹ quyền lực cá nhân cho mình và thân tín của mình. Trong nhiều trường hợp, khi Thái Lan trở nên bất ổn - như năm 1973 và 1992 - đích thân nhà vua đã can thiệp vào chính trị nhằm giúp chấm dứt các cuộc biểu tình trên đường phố và phân xử các mối bất hoà lớn.

Bằng cách làm như vậy, ông đã giúp được người dân Thái Lan giải quyết vấn đề trước mắt, tuy nhiên lại vô tình làm suy yếu sức mạnh của các cơ quan chính phủ vốn được lập ra để giải quyết tranh chấp. Sự can thiệp của Hoàng gia càng làm sâu sắc hơn quan điểm cho rằng, chia rẽ chính trị ở Thái Lan chỉ có thể được xử lý theo cách không chính thức, bởi một vài người từ cung điện hoặc quân đội.

Lịch sự các cuộc đảo chính

• Năm 1932: Cuộc đảo chính quân sự năm 1932 là một bước ngoặt trong lịch sử Thái Lan. Đây là cuộc đảo chính không đổ máu khi một nhóm nhỏ sĩ quan quân đội lật đổ Vua Prajadhipok, kết thúc gần 7 thế kỷ tồn tại của chế độ quân chủ chuyên chế. Thái Lan bước sang chế độ quân chủ lập hiến, kéo theo sự hình thành của hiến pháp và mở đường cho cải cách chính trị, xã hội.

• Năm 1933: Phraya Manopakorn Nititada là thủ tướng đầu tiên của Xiêm sau cuộc binh biến năm 1932. Năm 1933, nhân vật này giải tán Quốc hội mới được thành lập, dẫn tới cuộc đấu đá nội bộ giữa các quan chức chính phủ và thành viên trong đảng của ông. Chính trường Thái Lan rối ren buộc quân đội phải can thiệp để ổn định tình hình. Phraya Manopakorn Nititada bị phế truất.

• Năm 1946: Sau sự ra đi đột ngột của vị vua trẻ Ananda Mahidol năm 1946, đương kim Thủ tướng Pridi Banomyong từ chức và người thay ông nắm quyền là Phó đô đốc Thawan Thamrongnawasawat. Tuy nhiên chính phủ mới nhanh chóng mục nát bởi bê bối và tham nhũng. Năm 1947, một nhóm sĩ quan quân đội nắm thực quyền can thiệp vào chính trường, đưa Khuang Aphaiwong, một nhà sáng lập của đảng Dân chủ lên chèo lái đất nước. Cuộc đảo chính quân sự này rất có ý nghĩa vì nó củng cố vai trò quân đội trong nền chính trị Thái Lan.

• Năm 1951: Cuộc đảo chính Im lặng năm 1951 một lần nữa cho thấy ảnh hưởng của quân đội với chính trường Thái Lan. Những người thực hiện cuộc lật đổ vội vàng giải tán Quốc hội và phục hồi Hiến pháp năm 1932 nhằm loại bỏ thường dân khỏi chính phủ. Cuộc đảo chính xảy ra khi Quốc vương Bhumibol Adulyadej đang ở Lausanne, Thụy Sĩ. Thống chế Phibunsongkhram, một trong những sĩ quan quân đội tham gia cuộc đảo chính đầu tiên năm 1932 trở thành thủ tướng Thái Lan.

• Năm 1957: Những cáo buộc gian lận trong cuộc bầu cử năm 1957 nhằm giúp Phibunsongkhram tiếp tục nắm quyền dẫn tới biểu tình ở Bangkok. Vua Bhumibol cũng không hài lòng về tình hình chính trường. Nguyên soái Sarit Thanarat phát động một cuộc đảo chính lật đổ chính phủ đương nhiệm và đưa Pote Sarasin trở thành thủ tướng lâm thời năm 1958. 
  Sau đó, nguyên soái Sarit tiếp tục thực hiện cuộc đảo chính quân sự thứ hai trong năm 1958 để loại bỏ thành viên đối lập khỏi chính phủ Thái Lan. 

• Năm 1971: Thống chế Thanom Kittikachorn tiến hành các hoạt động quân sự, giải tán quốc hội Thái Lan năm 1971.

• Năm 1976: Tháng 3/1976, Lực lượng Vệ binh Quốc gia Thái Lan đàn áp cuộc biểu tình do sinh viên phát động. Tám tháng sau đó, quân đội tổ chức đảo chính lật đổ Thủ tướng Seni Pramoj. Quân đội tuyên bố thiết quân luật trên phạm vi cả nước, bãi bỏ hiến pháp được đưa ra hai năm trước đó đồng thời cấm tất cả các đảng phái chính trị hoạt động.

• Năm 1977: Tướng Thanin Kraivichien và chính phủ của ông bị lật đổ trong cuộc đảo chính không đổ máu năm 1977 bởi chính những người đưa ông tới vị trí quyền lực một năm trước đó.

• Năm 1991: Năm 1991, đương kim Thủ tướng Chatichai Choonhavan bị bắt trên đường tới gặp nhà vua để đệ trình kế hoạch yêu cầu bổ nhiệm Thứ trưởng Quốc phòng, động thái được xem là chống lại tầng lớp quân đội. Tướng Sunthorn Kongsompong nắm quyền lãnh đạo đất nước thông qua vai trò người đứng đầu Ủy ban gìn giữ hòa bình quốc gia.

• Năm 2006: Quân đội Thái Lan bất ngờ lật đổ chính quyền của Thủ tướng Thaksin Shinawatra mà không cần nổ súng. Cuộc binh biến diễn ra khi ông Thaksin và một số bộ trưởng đang tham dự lễ khai mạc phiên họp của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ở New York, Mỹ. Quân đội bãi bỏ hiến pháp, miễn nhiệm ông Thaksin và hứa hẹn cải cách chính trị.

• Năm 2014: Tháng 5/2014, quân đội lần thứ 12 can thiệp vào chính trường Thái Lan nhằm ổn định tình hình đất nước sau những cuộc biểu tình kéo dài nửa năm qua. Những người biểu tình phản đối chính phủ của bà Yingluck Shinawatra, em gái cựu thủ tướng Thaksin và yêu cầu bà từ chức. Tuy nhiên, sự ra đi của bà không giúp đất nước Thái Lan ổn định.
  Tư lệnh Lục quân Prayuth Chan-ocha tuyên bố quân đội giành quyền kiểm soát đất nước sau những cuộc đàm phán chính trị không đạt hiệu quả. Hãng thông tấn AP dẫn lời một phát ngôn viên quân đội Thái Lan khẳng định: “Đây hoàn toàn không phải cuộc đảo chính”. Theo ông Prayuth, quân đội can thiệp để ngăn chặn đổ máu trên đất Thái Lan.