TPP khó có cơ hội hồi sinh sau khi Mỹ rút lui

Các chuyên gia HSBC cho rằng,việc Mỹ rút khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương - TPP có vẻ là đòn chí mạng với hiệp định này. Trên lý thuyết, 11 quốc gia thành viên còn lại vẫn có thể tiếp tục tham gia một khi họ hoàn tất việc sửa đổi hợp lệ các điều khoản phê chuẩn của hiệp định, tuy nhiên không ít các nước thành viên không đồng tình với phương án này.

Sau khi Australia đưa ra đề xuất đầu tiên, khuyến khích các quốc gia còn lại tiếp tục hiệp định dù Mỹ không tham gia, Nhật Bản thể hiện rõ sự phản đối với ý tưởng trên, cho rằng đề nghị này biến Hiệp định TPP, vốn đã hạn chế, trở nên “vô nghĩa”.

Một lý do khiến kịch bản hồi sinh khó thành hiện thực là các quốc gia thành viên đồng thuận thực hiện cam kết quan trọng khi tham gia TPP vì họ cho rằng, hiệp định này sẽ cho phép các quốc gia thành viên cùng tiếp cận thị trường khu vực với quy mô lớn.

Nếu không còn Mỹ, thị trường rộng lớn của TPP sẽ giảm xuống 60% và với sự thay đổi đáng kể như thế, những quốc gia còn lại trong khối khó có thể chấp nhận những nhượng bộ đã thương thuyết trước đó trong hiệp định.

Đồng thời, một số những đề xuất cải tiến của TPP có thể được sử dụng trong các cuộc đàm phán khu vực hoặc song phương mới hoặc đang diễn ra. Ví dụ, một hiệp định như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (Regional Comprehensive Economic Partnership - RCEP) đang được đàm phán tại châu Á có khả năng sẽ học hỏi các điều khoản của TPP nhằm tăng cường bảo vệ sở hữu trí tuệ.

Các nhà thương thuyết nhiều khả năng sẽ cân nhắc các điều khoản của TPP nhằm cải thiện sự thống nhất quy định, giải quyết tranh chấp khối đầu tư nhà nước, sự linh hoạt trong việc xử lý quyền sở hữu trí tuệ (ví dụ như điều khoản sử dụng công bằng), và nâng cấp bảo vệ tiêu chuẩn lao động hay vấn đề môi trường.

HSBC cho rằng, thiệt hại kinh tế từ việc hủy bỏ Hiệp định TPP trong dạng thức hiện tại có thể khó thấy được tức thì nhưng lại xuất hiện ở tương lai. Hầu hết các khoản chi xuất phát từ lợi ích tương lai đã bị bỏ đi trong khu vực, đang chuyển thể thành những tỷ lệ tăng trưởng thấp hơn và ít sáng tạo hơn nếu như tình hình được xúc tiến thuận lợi theo hướng khác.

Những nguồn lợi bị mất này có thể sẽ không mấy rõ với một số nhà nhận định, nhưng chúng thực sự tồn tại. Tăng trưởng khu vực TPP chậm lại có thể lan sang các khu vực khác do nhu cầu nhập khẩu của các quốc gia thành viên TPP suy yếu.

Tuy nhiên, một tác động trực tiếp có thể gây thiệt hại cho quyền lực mềm và tầm ảnh hưởng của Mỹ lên khu vực vành đai Thái Bình Dương.Các quốc gia tham gia Hiệp định TPP đã đầu tư hơn 10 năm để phát triển hiệp định này và chuẩn bị đưa TPP vào hiện thực. Việc Mỹ từ bỏ TPP gần đây đã tự hạ uy tín của mình với tư cách là một thành viên tích cực tham gia đàm phán và tạo sự mất thiện cảm mà Mỹ đã gầy dựng trong suốt quá trình phát triển một hiệp định vốn sẽ mang lại kết quả tích cực cho cả khu vực.

Hơn nữa, việc đàm phán các hiệp định thương mại là một quá trình tiêu tốn nguồn lực đáng kể, và thất bại này không chỉ gây tốn kém về lợi ích đã mất đi, mà còn về chi phí cơ hội. Khả năng đàm phán hiếm hoi ở một số quốc gia đã có thể được triển khai theo một hướng khác.

Bằng việc chuyển đổi từ phương thức đàm phán khu vực sang đàm phán song phương, Mỹ có thể, với quy mô của quốc gia này, đạt được một số ảnh hưởng đàm phán. Nhưng điều này cũng có thể làm suy giảm khả năng tác động của Mỹ trong việc hình thành những quy tắc thương mại trong tương lai đến toàn khu vực hay thậm chí toàn cầu.

Điều này có thể mang đến những hệ quả tiêu cực cho nước Mỹ. Ví dụ, nếu RCEP trở thành hiệp định khung cơ bản cho thương mại khắp châu Á, không gì có thể đảm bảo rằng những quy định của RCEP sẽ phù hợp với quyền lợi của Mỹ.

Mỹ rời khỏi TPP cũng gây tác động tiêu cực đến niềm tin kinh doanh tại thời điểm kinh tế toàn cầu khó có thể thực hiện được. Không những thế, theo một số nguồn tin, quyết định này sẽ tiếp sức cho những người theo chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch tại Mỹ và nhiều khả năng những thị trường khác sẽ xuất hiện một hướng phát triển đã có thể minh chứng còn gây tốn kém hơn cho nền kinh tế.

Mặc dù những quan ngại về thị trường lao động tại Mỹ được đưa ra như một lời biện hộ cho việc rút khỏi TPP, hành động này không thể giải quyết được những vấn đề như lương hoặc hiệu suất sản xuất thấp kém trong lĩnh vực sản xuất.

Cạnh tranh nhập khẩu đã dẫn đến việc điều chỉnh chi phí và thiếu hụt việc làm ở một số lĩnh vực, như đã đề cập ở trên, trong khi đó, hầu hết tình trạng mất việc trong ngành sản xuất nói chung đều bắt nguồn từ hiện tượng thay đổi công nghệ và các vấn đề liên quan.

Các chuyên gia HSBC kết luận, mặc dù không thể loại trừ khả năng các thành viên TPP cuối cùng có thể quyết định vực dậy hiệp định theo một dạng thức thay thế khác, nhưng trường hợp này cũng khó có thể thành hiện thực ngay lúc này.

Tuy nhiên, tự do hóa thương mại vẫn có thể tiếp tục phát triển theo phương thức tiếp cận chiến lược mới của Mỹ, dựa trên các thỏa thuận thương mại song phương. Đi kèm với những chính sách bổ trợ phù hợp cho doanh nghiệp và người lao động, và tránh nhờ đến biện pháp bảo hộ, phương thức này có thể mang đến nhiều nguồn lợi kinh tế.

Như nhà kinh tế học Thomas Piketty nhận xét: “Bảo hộ mậu dịch không mang lại sự thịnh vượng, trong khi thương mại tự do cùng việc mở cửa kinh tế luôn nằm trong danh sách yêu thích của tất cả mọi người".