Tập Cận Bình, Putin và thế khó của Mỹ tại Hội nghị G20 sắp tới

Ngày 19/8, Andi Widjajanto, cố vấn lâu năm của Tổng thống Indonesia Joko Widodo (Jokowi) cho biết Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20 tại hòn đảo nghỉ dưỡng Bali vào tháng 11 này. 

Trao đổi với hãng tin Reuters, Widjajanto nói: "Ông Jokowi nói với tôi rằng cả ông Tập lẫn ông Putin đều có kế hoạch tham dự hội nghị ở Bali".

Lời đảm bảo cho "cầu nối hòa bình"

Ngày 18/8, ông Jokowi nói với Bloomberg News rằng cả hai nhà lãnh đạo của Trung Quốc và Nga đều đã có lời đảm bảo với ông. Các quan chức thuộc Phủ Tổng thống Indonesia đã không trả lời đề nghị xác nhận thông tin trên.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng không có phản hồi về thông tin. Một phát ngôn viên của Điện Kremlin từ chối bình luận với hãng Bloomberg, nhưng một quan chức khác nắm rõ tình hình tiết lộ rằng ông Putin có kế hoạch đích thân tham dự cuộc họp này.

Về phía Trung Quốc, chuyến công du sắp tới sẽ có ý nghĩa quan trọng vì đây sẽ là lần đầu tiên ông Tập Cận Bình rời Trung Quốc kể từ khi ông đến Myanmar vào tháng 1/2020. Trung Quốc duy trì chính sách "Zoro COVID", đóng cửa hoàn toàn biên giới đối với hành khách quốc tế. 

Kể từ đó, ông Tập Cận Bình chỉ có chuyến công du duy nhất ra khỏi Trung Quốc Đại lục vào ngày 30/6, khi ông thăm Hong Kong nhân kỷ niệm 25 năm ngày Trung Quốc nhận lại vùng lãnh thổ này từ sự kiểm soát của Anh.

Ngoài ra, theo một bản tin trên tờ "The Wall Street Journal", các quan chức Trung Quốc đang lên kế hoạch về cuộc gặp vào tháng 11 ở Đông Nam Á giữa Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Joe Biden, người dự kiến sẽ tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20 ở Bali.

Với tư cách là chủ tịch G20 năm nay, Indonesia đang phải đối mặt với áp lực từ các nước phương Tây về việc rút lại lời mời dành cho ông Putin do Nga tấn công Ukraina. Chính quyền Putin gọi đó là một "chiến dịch quân sự đặc biệt". Indonesia cũng đã mời nhà lãnh đạo Ukraina Volodymyr Zelensky tham dự hội nghị thượng đỉnh Bali.

Thời gian gần đây, ông Jokowi muốn đóng vai trò là người hòa giải giữa hai nước tham chiến. Trong những tháng qua, ông đã đến gặp cả hai tổng thống của Ukraina và Nga để kêu gọi chấm dứt chiến tranh, đồng thời tìm cách kiềm chế cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu. Tuần này, ông Jokowi cho biết cả hai nước đã chấp nhận Indonesia là "cầu nối hòa bình".

Theo đài BBC, Tổng thống Mỹ Joe Biden dự kiến sẽ dự Hội nghị G20, nhưng không rõ ông có tiếp xúc với người đồng cấp Nga hay không. 

Tháng 8/2022, các bộ trưởng của nhóm G20, tập trung các nền kinh tế lớn nhất thế giới, đã họp ở Bali. Tuy nhiên, kỳ họp cũng có căng thẳng khi Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken không hề tiếp xúc với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov. Sau đó, hai bên tiếp tục tránh mặt nhau, trong khi Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị được cho là đã bỏ lễ tiếp đón khi ông Blinken bước vào.

Câu hỏi về Ukraina...

Cuộc xung đột Nga-Ukraina chắc chắn sẽ là chủ đề được các nhà lãnh đạo bàn đến tại Hội nghị G20 sắp tới.

Tuần này, Tổng thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã có chuyến thăm Ukraina và gặp Tổng thống Volodymyr Zelensky ở Lvov. Nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng ông "lo ngại về sự an toàn" tại nhà máy điện nguyên tử của Ukraina, nơi đang bị Nga chiếm đóng. 

Tại các cuộc trao đổi với báo chí, ông Erdogan, người gặp Tổng thống Nga Putin cách đây 2 tuần, đã nêu ra một ý gây ngạc nhiên rằng "Nga muốn hội đàm hòa bình với Ukraina".

Đáp lại, ông Zelensky nói để hội đàm hòa bình, việc đầu tiên là Nga phải "rút quân khỏi lãnh thổ Ukraina". Tổng thư ký LHQ Guterres cũng cho biết ông ngạc nhiên khi nghe "lời nhắn" từ Điện Kremlin về việc hòa đàm với Ukraina.

Ngày 19/8, ông Guterres có kế hoạch tới Odessa để đánh giá việc mở đường cho tàu chở ngũ cốc xuất khẩu từ Ukraina đi ra thị trường quốc tế. Đây là một thành công của chính ông và LHQ sau khi vận động được Nga chấp nhận không tấn công các cảng và tuyến hàng hải chở ngũ cốc ra thế giới, giúp giảm bớt vấn đề thiếu lương thực toàn cầu, nhất là tại châu Phi. Trước các cuộc gặp ở Lvov, giới chức Ukraina cho hay chuyến tàu hàng thứ 25 chở 33.000 tấn ngũ cốc đã rời cảng tới Ai Cập.

... và thế khó của Mỹ

Theo japantimes.co.jp, từ những tuyên bố của Jokowi, có thể thấy ông không quay lưng lại với Putin do cuộc xung đột Ukraina. Biden, người nói rằng Putin đáng bị xét xử vì tội ác chiến tranh, đã vận động để loại Nga khỏi G20. 

Tuy nhiên, điều rõ ràng hơn là các quốc gia như Indonesia không muốn thực hiện theo kế hoạch của Biden, đồng thời từ chối ngừng thương mại với Nga. Tương tự, họ ngày càng lo lắng hơn về căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc.

Melinda Haring, Phó giám đốc Trung tâm Á-Âu của Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết: "Biden chắc chắn sẽ tới và tôi nghĩ vấn đề là ông ấy sẽ đối mặt với hội nghị này ra sao... Tẩy chay hội nghị không phải là một lựa chọn phù hợp. Chúng tôi biết chính phủ Mỹ cho rằng điều đó sẽ khiến hội nghị thượng đỉnh không có lợi cho Putin".

Ngày 19/8, Nhà Trắng đã bỏ phiếu về quyết định này. Trong một tuyên bố, Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ nhắc lại niềm tin của Biden rằng Putin không nên tham dự hội nghị thượng đỉnh trong khi gây hấn với Ukraina. 

Tuy nhiên, nếu Putin dự Hội nghị G20 thì Tổng thống Ukraina Zelensky cũng nên tham gia. Điều này mở ra khả năng Zelensky có thể tham dự dưới hình thức trực tuyến thay vì trực tiếp. Ngoại trưởng Ukraina Dmytro Kuleba đã làm điều tương tự vào tháng 7 khi phát biểu tại một cuộc họp của các ngoại trưởng G20. 

Chuyên gia Haring nhận định: "Câu hỏi lớn hơn là, nếu Zelensky phát biểu tại Bali, liệu điều đó có hợp pháp hóa sự hiện diện của Putin ở đó không?".

Ngay cả những người ủng hộ chính quyền Biden cũng đặt câu hỏi liệu cách tiếp cận đối đầu của ông có hiệu quả hay không. 

Trả lời phỏng vấn của hãng Bloomberg, Leon Panetta, cựu Bộ trưởng Quốc phòng và Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, cho biết: "Tôi không nghĩ rằng tổng thống nên cố tránh né các hội nghị này... Cuối cùng, nếu chúng ta không muốn chiến tranh với Nga hoặc với Trung Quốc, cách giải quyết vấn đề duy nhất là thông qua sự sẵn sàng đối thoại với nhau và xem liệu có cơ hội nào để cải thiện mối quan hệ hay không".

(Nguồn: Japan Times/TNHK/BBC)