Tại sao Bitcoin có giá trị?

Ngày 21/2/2021, Bitcoin đạt mức cao nhất thời đại trên Coinmaketcap ở mức 58330.57 USD/BTC. Rất nhiều dự báo khác cho rằng Bitcoin có thể tăng giá đến 100.000 USD vào cuối năm 2021. Tại sao nó lại có giá cao như vậy và điều gì mang lại giá trị cho Bitcoin - một đồng tiền mà bạn không thể cầm nắm trong tay.

Bitcoin cung cấp một phương tiện hiệu quả để chuyển tiền qua internet và được kiểm soát bởi một mạng lưới phi tập trung với một bộ quy tắc minh bạch, do đó đưa ra một giải pháp thay thế cho tiền pháp định do ngân hàng trung ương kiểm soát. Bitcoin và các loại tiền kỹ thuật số khác đã được quảng cáo là lựa chọn thay thế cho tiền fiat. Nhưng điều gì mang lại giá trị tiền tệ cho chúng?

Tại sao tiền tệ lại có giá trị?

Tiền tệ có thể sử dụng được nếu nó là một kho lưu trữ giá trị, hoặc nói cách khác, nếu nó có thể được tin cậy để duy trì giá trị tương đối của nó theo thời gian và không bị mất giá. Trong nhiều xã hội trong suốt lịch sử, hàng hóa hoặc kim loại quý được sử dụng làm phương thức thanh toán vì chúng được coi là có giá trị tương đối ổn định.

Tuy nhiên, thay vì yêu cầu các cá nhân mang theo số lượng cồng kềnh hạt ca cao, vàng hoặc các hình thức tiền tệ sơ khai khác, các xã hội cuối cùng đã chuyển sang sử dụng tiền đúc như một giải pháp thay thế. Lý do khiến nhiều loại tiền đúc có thể sử dụng được là vì chúng là kho lưu trữ giá trị đáng tin cậy, được làm từ kim loại có thời hạn sử dụng lâu dài và ít rủi ro mất giá.

Trong thời hiện đại, tiền thường ở dạng tiền giấy không có giá trị nội tại như tiền kim loại quý. Thậm chí, ngày càng phổ biến việc các cá nhân sử dụng tiền điện tử và các phương thức thanh toán nên chúng ta còn không nhìn thấy đồng tiền hiện diện một cách vật lý ở trước mắt.

Một số loại tiền tệ dựa trên thực tế rằng chúng là "đại diện", có nghĩa là mỗi đồng xu hoặc tờ tiền có thể được trao đổi trực tiếp cho một số lượng nhất định của một loại hàng hóa. Tuy nhiên, khi các quốc gia rời bỏ chế độ bản vị vàng vì lo ngại về việc cạn kiệt nguồn cung vàng, nhiều loại tiền tệ toàn cầu hiện được phân loại là tiền pháp định.

Tiền Fiat được phát hành bởi chính phủ và không được hỗ trợ bởi bất kỳ hàng hóa nào, mà bởi niềm tin rằng các cá nhân và chính phủ sẽ chấp nhận loại tiền đó. Ngày nay, hầu hết các loại tiền tệ chính trên toàn cầu đều là tiền pháp định. Nhiều chính phủ và xã hội đã phát hiện ra rằng tiền fiat là loại tiền lâu bền nhất và ít có khả năng bị suy thoái hoặc mất giá trị nhất theo thời gian.

Tính khan hiếm, Tính phân chia, Tính hữu ích và Khả năng chuyển nhượng

Bên cạnh câu hỏi liệu nó có phải là vật lưu trữ giá trị hay không, một loại tiền tệ thành công cũng phải đáp ứng các tiêu chuẩn liên quan đến tính khan hiếm, khả năng phân chia, tiện ích, khả năng vận chuyển, độ bền và khả năng làm giả. Chúng ta hãy xem xét những tính chất này.

1) Sự khan hiếm

Chìa khóa để duy trì giá trị của một loại tiền tệ là nguồn cung của nó. Cung tiền quá lớn có thể khiến giá cả hàng hóa tăng đột biến, dẫn đến suy thoái kinh tế. Nguồn cung tiền quá nhỏ cũng có thể gây ra các vấn đề kinh tế. Chủ nghĩa tiền tệ là khái niệm kinh tế vĩ mô nhằm giải quyết vai trò của cung tiền đối với sức khỏe và sự tăng trưởng hay suy thoái của một nền kinh tế.

Trong trường hợp của tiền tệ fiat, hầu hết các chính phủ trên thế giới tiếp tục in tiền như một phương tiện kiểm soát sự khan hiếm. Nhiều chính phủ hoạt động với mức lạm phát định trước nhằm đẩy giá trị của tiền tệ fiat xuống. Ví dụ: ở Mỹ, tỷ lệ này trong lịch sử dao động quanh mức 2%. Điều này khác với bitcoin, vốn có tỷ lệ phát hành linh hoạt thay đổi theo thời gian.

2) Tính phân chia

Các đơn vị tiền tệ thành công có thể chia thành các đơn vị nhỏ hơn có giá trị tăng dần. Để một hệ thống tiền tệ duy nhất hoạt động như một phương tiện trao đổi giữa tất cả các loại hàng hóa và giá trị trong một nền kinh tế, nó phải có tính linh hoạt gắn liền với sự phân chia này. Tiền tệ phải có đủ khả năng phân chia để phản ánh chính xác giá trị của mọi hàng hóa hoặc dịch vụ có sẵn trong nền kinh tế.

3) Tính tiện ích

Một tiền tệ phải có tính tiện ích (utility). Các cá nhân phải có khả năng giao dịch các đơn vị tiền tệ một cách đáng tin cậy để đổi lấy hàng hóa và dịch vụ. Đây là lý do chính tại sao tiền tệ phát triển: để những người tham gia vào thị trường có thể tránh phải trao đổi trực tiếp để lấy hàng hóa. Tính tiện ích cũng yêu cầu tiền tệ phải dễ dàng di chuyển từ vị trí này sang vị trí khác. Các loại hàng hóa và kim loại quý nặng không dễ dàng đáp ứng điều này.

4) Khả năng vận chuyển

Tiền tệ phải được chuyển giao dễ dàng giữa các bên tham gia trong nền kinh tế để có thể sử dụng. Theo thuật ngữ tiền tệ fiat, điều này có nghĩa là các đơn vị tiền tệ phải chuyển nhượng được trong nền kinh tế của một quốc gia cụ thể cũng như giữa các quốc gia thông qua trao đổi.

5) Độ bền

Để có hiệu quả, một loại tiền tệ ít nhất phải có độ bền hợp lý. Tiền xu hoặc tiền giấy được làm từ vật liệu có thể dễ dàng bị cắt xén, hư hỏng hoặc bị phá hủy hoặc xuống cấp theo thời gian đến mức không thể sử dụng được, là không đạt yêu cầu.

6) Khả năng làm giả

Ngoài việc phải bền, tiền cũng phải khó bị làm giả để duy trì giá trị. Nếu không, hệ thống tiền tệ có thể bị phá vỡ bởi các hóa đơn giả, từ đó tác động tiêu cực đến giá trị của đồng tiền.

Để đánh giá giá trị của Bitcoin như một loại tiền tệ, chúng ta sẽ so sánh nó với các loại tiền tệ fiat trong từng loại tính chất như vừa nêu ở trên.

Bitcoin so với tiền tệ Fiat

1) Sự khan hiếm

Khi Bitcoin được tung ra vào năm 2009, (các) nhà phát triển của nó đã quy định trong giao thức rằng tổng nguồn cung của đồng tiền số này sẽ được giới hạn ở mức 21 triệu. Hiện tại nguồn cung Bitcoin khoảng 18 triệu, tỷ lệ Bitcoin được phát hành giảm khoảng một nửa sau mỗi bốn năm và nguồn cung sẽ vượt trên 19 triệu vào năm 2022. Điều này dựa trên giả định rằng giao thức (protocol) của Bitcoin sẽ không bị thay đổi.

Lưu ý rằng việc thay đổi giao thức sẽ đòi hỏi sự đồng tình của phần lớn sức mạnh tính toán tham gia vào quá trình khai thác Bitcoin, có nghĩa là điều đó khó xảy ra.

Cách tiếp cận nguồn cung mà Bitcoin đã áp dụng khác với hầu hết các loại tiền tệ fiat. Cung tiền fiat toàn cầu thường được chia thành các nhóm khác nhau, M0, M1, M2 và M3.

Trong đó, M0 dùng để chỉ tiền tệ đang lưu thông. M1 là M0 cộng với tiền gửi không kỳ hạn như tài khoản séc. M2 là M1 cộng với tài khoản tiết kiệm và tiền gửi có kỳ hạn nhỏ (được gọi là chứng chỉ tiền gửi ở Mỹ). M3 là M2 cộng với tiền gửi có kỳ hạn lớn và quỹ thị trường tiền tệ.

Vì M0 và M1 có thể dễ dàng truy cập để sử dụng trong thương mại, nên hai nhóm này là phương tiện trao đổi, trong khi M2 và M3 sẽ được coi là tiền được sử dụng như một kho lưu trữ giá trị.

Hầu hết các chính phủ duy trì một số kiểm soát linh hoạt đối với nguồn cung tiền tệ trong lưu thông, thực hiện các điều chỉnh tùy thuộc vào các yếu tố kinh tế. Đây không phải là trường hợp của Bitcoin.

Cho đến nay, việc tiếp tục có thêm nhiều token Bitcoin được "đào" đã kích thích nhiều người đầu tư máy móc để khai thác, mặc dù điều này có thể thay đổi đáng kể khi giới hạn 21 triệu đồng tiền sắp đạt đến.

Chính xác điều gì sẽ xảy ra vào thời điểm đó rất khó nói; nó cũng tương tự như việc bạn tưởng tượng chính phủ Mỹ đột nhiên ngừng sản xuất bất kỳ tờ tiền mới nào. May mắn thay, đồng Bitcoin cuối cùng sẽ không thể được "đào" trước năm 2140. Nói chung, sự khan hiếm có thể khiến giá trị Bitcoin tăng cao hơn.

2) Tính phân chia

21 triệu Bitcoin nhỏ hơn rất nhiều so với lượng lưu hành của hầu hết các loại tiền tệ fiat trên thế giới. May mắn thay, Bitcoin có thể chia được tới 8 dấu thập phân. Nghĩa là bạn có thể mua một lượng tối thiểu bằng 0,00000001 Bitcoin, được gọi là "Satoshi" theo tên nhà phát triển được cho là đứng sau đồng tiền điện tử này. Điều này cho phép hàng nghìn tỷ đơn vị Satoshi riêng lẻ được phân phối khắp nền kinh tế toàn cầu.

Một bitcoin có mức độ phân chia lớn hơn nhiều so với đồng đô la Mỹ cũng như hầu hết các loại tiền tệ fiat khác. Trong khi đồng đô la Mỹ có thể được chia thành xu, hoặc 1/100 của 1 USD, một "Satoshi" chỉ là 1/100.000.000 của 1 BTC.

Chính sự phân chia cực độ này làm cho sự khan hiếm của bitcoin có thể xảy ra; nếu bitcoin tiếp tục tăng giá theo thời gian, thì những người dùng có một phần nhỏ bitcoin vẫn có thể tham gia vào các giao dịch hàng ngày. Nếu không có bất kỳ sự phân chia nào, mức giá 1.000.000 đô la cho 1 BTC sẽ ngăn chặn việc sử dụng đồng tiền này cho hầu hết các giao dịch.

3) Sự tiện ích

Một trong những ưu điểm lớn nhất của Bitcoin là việc sử dụng công nghệ blockchain. Blockchain là một hệ thống sổ cái phân tán phi tập trung và không dựa vào lòng tin, có nghĩa là không có bên nào tham gia vào thị trường Bitcoin cần thiết lập lòng tin lẫn nhau để hệ thống hoạt động bình thường.

Điều này có thể thực hiện được nhờ vào một hệ thống kiểm tra và xác minh phức tạp, vốn là trọng tâm của việc duy trì sổ cái và khai thác Bitcoin mới. Hơn hết, tính linh hoạt của công nghệ blockchain có nghĩa là nó cũng có tiện ích bên ngoài không gian tiền điện tử.

4) Khả năng vận chuyển

Nhờ các sàn giao dịch tiền điện tử, ví và các công cụ khác, Bitcoin có thể chuyển nhượng giữa các bên trong vòng vài phút, bất kể quy mô giao dịch với chi phí rất thấp. Quá trình chuyển tiền trong hệ thống tiền fiat hiện tại có thể mất nhiều ngày và có phí.

Khả năng chuyển nhượng là một khía cạnh cực kỳ quan trọng của bất kỳ loại tiền tệ nào. Mặc dù cần một lượng lớn điện năng để khai thác Bitcoin, duy trì chuỗi khối và xử lý các giao dịch kỹ thuật số, nhưng các cá nhân thường không nắm giữ bất kỳ đồng Bitcoin vật lý nào trong quá trình này.

5) Độ bền

Độ bền là một vấn đề chính đối với tiền tệ fiat ở dạng vật chất. Một tờ đô la, mặc dù cứng cáp, vẫn có thể bị rách, cháy hoặc không thể sử dụng được. Các hình thức thanh toán kỹ thuật số không dễ bị ảnh hưởng bởi những tác hại vật lý này theo cách tương tự. Vì lý do này, bitcoin rất có giá trị.

Nó không thể bị phá hủy theo cách của một tờ đô la. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bitcoin không thể bị mất. Nếu người dùng mất khóa mật mã của mình, Bitcoin trong ví tương ứng có thể vĩnh viễn không sử dụng được một cách hiệu quả. Tuy nhiên, bản thân bitcoin sẽ không bị phá hủy và sẽ tiếp tục tồn tại trong các bản ghi trên blockchain.

6) Khả năng làm giả

Nhờ vào hệ thống sổ cái blockchain phi tập trung, phức tạp, bitcoin cực kỳ khó bị làm giả. Cách duy nhất mà một người có thể tạo ra một bitcoin giả là bằng cách thực hiện những gì được gọi là chi tiêu gấp đôi. Điều này đề cập đến tình huống trong đó người dùng "chi tiêu" hoặc chuyển cùng một bitcoin trong hai hoặc nhiều cài đặt riêng biệt, tạo ra một bản ghi trùng lặp.

Mặc dù đây không phải là vấn đề với một tờ tiền định danh - không thể chi tiêu cùng một tờ đô la trong hai hoặc nhiều giao dịch riêng biệt - nhưng về mặt lý thuyết là có thể với các loại tiền kỹ thuật số.

Tuy nhiên, điều khiến cho việc chi tiêu gấp đôi khó xảy ra là quy mô của mạng Bitcoin. Giả sử có một cuộc tấn công được gọi là 51%, trong đó một nhóm thợ đào về mặt lý thuyết kiểm soát hơn một nửa toàn bộ sức mạnh mạng.

Bằng cách kiểm soát phần lớn toàn bộ sức mạnh mạng, nhóm này có thể thống trị phần còn lại của mạng để làm sai lệch hồ sơ. Tuy nhiên, một cuộc tấn công như vậy vào Bitcoin sẽ đòi hỏi một lượng lớn công sức, tiền bạc và sức mạnh tính toán, do đó dẫn đến khả năng cực kỳ khó xảy ra.

Những thách thức đối với Bitcoin

Nói chung, Bitcoin giữ vị trí khá tốt trong các danh mục trên khi so sánh với các loại tiền tệ fiat. Vậy những thách thức mà Bitcoin phải đối mặt với tư cách là một loại tiền tệ là gì?

Một trong những vấn đề lớn nhất là vị thế của Bitcoin như một kho lưu trữ giá trị. Tiện ích của Bitcoin như một kho lưu trữ giá trị phụ thuộc vào tiện ích của nó như một phương tiện trao đổi. Giả định rằng để một thứ gì đó được sử dụng như một kho lưu trữ giá trị, nó cần phải có một số giá trị nội tại và nếu Bitcoin không đạt được thành công như một phương tiện trao đổi, nó sẽ không có tiện ích thực tế và do đó không có giá trị nội tại và sẽ không hấp dẫn như một kho lưu trữ giá trị.

Giống như tiền tệ fiat hiện nay, Bitcoin không được hỗ trợ bởi bất kỳ hàng hóa vật chất hoặc kim loại quý nào. Trong suốt lịch sử của nó, giá trị hiện tại của Bitcoin chủ yếu được thúc đẩy bởi lợi ích đầu cơ. Bitcoin đã thể hiện các đặc điểm của một bong bóng với những đợt tăng giá mạnh mẽ và một cơn sốt thu hút sự chú ý của giới truyền thông. Điều này có thể sẽ giảm xuống khi Bitcoin tiếp tục được áp dụng chính thống hơn, nhưng tương lai là không chắc chắn.

Tiện ích và khả năng chuyển nhượng của Bitcoin bị thách thức bởi những khó khăn xung quanh không gian lưu trữ và trao đổi tiền điện tử. Trong những năm gần đây, các sàn giao dịch tiền kỹ thuật số đã bị cản trở bởi các vụ hack, trộm cắp và gian lận. Tất nhiên, các vụ trộm cũng xảy ra trong thế giới tiền tệ fiat.

Tuy nhiên, trong những trường hợp đó, mọi thứ được giải quyết tốt hơn nhiều, có các biện pháp khắc phục dễ dàng hơn. Bitcoin và tiền điện tử nói chung vẫn đang ở giai đoạn sơ khai và việc chính phủ các nước xem xét Bitcoin và chấp nhận nó như một loại tiền tệ toàn cầu là rất quan trọng.