'Siết’ việc phân chia miếng bánh lợi nhuận

Bộ Tài chính vừa cho hay đã chủ trì xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 91/2015 về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp (DN) và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại DN.

Nội dung mới đáng chú ý tại dự thảo là bổ sung quy định về trách nhiệm của người đại diện vốn nhà nước trong việc thu cổ tức, lợi nhuận được chia vào ngân sách nhà nước.

Chia lợi nhuận phải xin ý kiến

Cụ thể, dự thảo yêu cầu việc chia hay không chia cổ tức, lợi nhuận cho phần vốn nhà nước bỏ vào DN phải có thêm ý kiến của Bộ Tài chính, ngoài ý kiến của chủ sở hữu. Bởi phần cổ tức là thu về ngân sách nên Bộ Tài chính có trách nhiệm phải theo dõi.

Lý giải thêm về việc bổ sung quy định mới trên, ông Đặng Quyết Tiến, Cục Tài chính DN thuộc Bộ Tài chính, cho biết mục tiêu nhằm tăng cường xử lý trách nhiệm thu vào ngân sách nhà nước phần cổ tức, lợi nhuận được chia đối với phần vốn góp của Nhà nước.

Tránh trường hợp cơ quan đại diện chủ sở hữu quyết định để lại lợi nhuận tại DN và điều chỉnh tăng vốn điều lệ, tức tiền lãi từ phần vốn nhà nước không được thu đầy đủ.

“Thực tế thời gian qua có trường hợp các ngân hàng (NH) chia cổ tức cho cổ đông nhỏ nhưng cổ đông nhà nước lại không chia và giữ lại phần lợi nhuận để điều chỉnh tăng vốn, vì cổ đông nhỏ có cả của người điều hành - tức là ông giám đốc. Như thế không đảm bảo lợi ích của Nhà nước” - ông Tiến nhấn mạnh.

Ông Tiến dẫn chứng năm 2016 Bộ Tài chính nhiều lần có công văn đề nghị NH Nhà nước chỉ đạo người đại diện phần vốn nhà nước tại BIDV và VietinBank biểu quyết chia cổ tức năm tài chính 2015 bằng tiền mặt. Đồng thời nộp toàn bộ số cổ tức được chia cho phần vốn nhà nước tại hai NH nêu trên vào ngân sách nhà nước.

Sau nhiều lần Bộ Tài chính “đòi nợ”, phải đến đầu năm 2017 VietinBank mới chốt lại được phương án trả cổ tức bằng tiền mặt cho năm 2015 với tỉ lệ 7%. Trong khi BIDV giữ nguyên mức chi trả cổ tức bằng tiền với tỉ lệ 8,5%. Theo tính toán của một số chuyên gia, số tiền mà Bộ Tài chính thu về ước khoảng 4.600 tỉ đồng.

“Có trường hợp DN để lại lợi nhuận, chiếm dụng lợi nhuận làm việc này việc nọ cho nên cần quy định rõ. Trách nhiệm DN có vốn nhà nước là khi phân chia cổ tức phải chia cho phần vốn nhà nước góp vào” - ông Tiến khẳng định.

Lo cổ đông mất quyền lợi

Một số ý kiến cho rằng việc đưa ra quy định trên là hợp lý. Bởi lâu nay có hiện tượng cơ quan chủ quản và người đại diện vốn nhà nước không chịu nhả miếng bánh lợi nhuận cho Nhà nước và dùng số tiền đó để tái đầu tư. “Do vậy, Bộ Tài chính bổ sung quy định này cũng là cách để huy động tiền cho ngân sách” - TS Ngô Trí Long, chuyên gia tài chính, nhận định.

Ngược lại, lãnh đạo một NH thương mại cổ phần lại cho rằng nếu đưa nội dung phải xin ý kiến của các bộ, ngành vào nghị định chỉ làm mọi việc rối thêm mà thôi.

“Đại diện phần vốn góp chi phối của Nhà nước là Bộ Tài chính, lại cộng thêm chức trách về nắm giữ ngân sách nên việc bộ này mong muốn chia cổ tức cũng là điều dễ hiểu. Trong khi đó DN, NH lại muốn giữ lại lợi nhuận để đầu tư phát triển cũng vô cùng cần thiết. Chẳng qua đây là một miếng bánh mà ai cũng muốn chia vậy thôi.

Do đó, vấn đề mấu chốt để giải quyết là cần sớm tách bạch chức năng của cơ quan chủ quản, bộ chủ quản khỏi DN. Nếu cứ tiếp tục tình trạng cơ quan chủ quản vừa đá bóng vừa thổi còi với các DN, trong đó có các NH thì mọi việc sẽ còn nhùng nhằng” - vị lãnh đạo NH trên nói.

Chuyên gia tài chính Huỳnh Trung Minh cũng cho rằng việc đưa nội dung muốn chia lợi nhuận phải được sự đồng ý của các bộ, ngành không khác nào Nhà nước lại “đẻ” thêm một công cụ kiểm soát đối với NH quốc doanh. Mặc dù mục đích của đề xuất này là để tránh việc các NH chia cổ tức bằng cổ phiếu hoặc không chia cổ tức.

Ông Minh nhấn mạnh: “Nếu áp dụng nội dung này vào thực tế sẽ gây khó khăn cho DN bởi cái gì cũng phải xin ý kiến của Bộ Tài chính. Hơn nữa, nó sẽ làm cho đại hội cổ đông không còn ý nghĩa gì nữa và cổ đông góp vốn vào Nhà nước sẽ cảm thấy không còn quyền hạn. Do đó, niềm tin vào NH cũng như DN nói chung sẽ giảm sút và điều này sẽ ảnh hưởng đến thị trường tài chính”.

Tán đồng quan điểm trên, TS Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế, đề nghị Bộ Tài chính không nên bổ sung quy định trên mà thay vào đó nên thực hiện việc cải cách với DN nhà nước.

Thực hiện cơ chế sớm thành lập cơ quan trung ương quản lý tập trung vốn các DN nhà nước, không còn cơ quan chủ quản nữa. Cơ quan này sẽ quyết định mọi vấn đề liên quan, trong đó có cả chia cổ tức, lợi nhuận. Điều này sẽ tạo ra cơ chế thị trường và không cần xin ý kiến cơ quan chủ quản hay Bộ Tài chính, gây ra phiền hà cho DN.