Phiếu Đại cử tri có ý nghĩa gì trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ?

Luật pháp Mỹ quy định cuộc bầu cử Tổng thống sẽ diễn ra 4 năm một lần, vào năm chẵn, trong ngày thứ Ba đầu tiên của tháng 11. Như vậy ngày bầu cử sớm nhất trong năm sẽ là ngày 2/11, muộn nhất ngày 8/11.

Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 rơi vào ngày 8/11. Trong năm 2020, cuộc bầu cử sẽ diễn ra vào ngày 3/11 sắp tới. Trong xã hội hiện đại đó chỉ là một ngày ngẫu nhiên nhưng lại từng có rất nhiều ý nghĩa với nước Mỹ vào những năm 1800.

Đại cử tri là gì và có vai trò gì trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ?

Khi nói đến bầu cử Tổng thống tại Mỹ, chúng ta thường thấy nhắc rất nhiều đến “đại cử tri”. Người dân (cử tri) được bỏ phiếu bầu cử Tổng thống nhưng chiến thắng của các ứng cử viên lại phụ thuộc vào số phiếu đại cử tri. Vai trò của đại cử tri là đặc trưng riêng của cơ chế bầu cử tại Mỹ.

Đại cử tri là những người đã công khai cam kết ủng hộ cho một ứng cử viên từ trước. Mỗi bang sẽ cử ra số đại cử tri bằng đúng tổng số thượng nghị sĩ và hạ nghị sĩ của bang, tuy nhiên, sẽ không có một thượng nghị sĩ, hạ nghị sĩ hoặc một quan chức nào đang đảm nhiệm chức vụ được bầu làm đại cử tri. Hiến pháp Mỹ có rất ít điều khoản quy định các tiêu chuẩn cụ thể để trở thành đại cử tri, chỉ nêu rằng nghị sĩ hoặc một quan chức chính phủ liên bang không thể được chỉ định làm đại cử tri.

Cựu phó tổng thống Joe Biden và Tổng thống đương nhiệm Donald Trump.

Số lượng đại cử tri của mỗi bang thường được quyết định dựa vào dân số của bang đó. Tùy thuộc vào dân số mà mỗi bang của Mỹ có một số nhất định đại cử tri trong Cử tri đoàn này. Do đó ở hầu hết các bang, ứng viên nào được nhiều nhất phiếu phổ thông thì cũng nhận được toàn bộ phiếu của Cử tri đoàn bang đó. Các đại cử tri hợp thành cử tri đoàn (Electoral College) của bang.

Ở Mỹ, bang California là bang đông dân nhất nước Mỹ, nên bang này có nhiều đại cử tri nhất: 55 đại cử tri, trong khi đó, có một số bang ít dân, chỉ có 3 đại cử tri. Toàn nước Mỹ có 538 đại cử tri, bằng số ghế trong Quốc hội Mỹ là 535 cộng thêm 3 đại cử tri của thủ đô Washington và để trở thành Tổng thống một ứng viên cần thu được 270 phiếu đại cử tri.

Quy trình chọn đại cử tri gồm 2 vòng

Giai đoạn đầu tiên, các đảng ở mỗi bang sẽ chọn một loạt ứng cử viên đại cử tri tiềm năng trước ngày bầu cử.

Tiếp đó, vào ngày bầu cử, cử tri phổ thông tại mỗi bang sẽ chọn ra đại cử tri ở bang đó bằng cách bỏ phiếu cho ứng cử viên tổng thống.

Quá trình này diễn ra ở từng bang và tuân theo quy định của bang đó, nhưng cũng có thể theo quy định chung cho toàn quốc của đảng đó. Kết quả cuối cùng là mỗi ứng cử viên tổng thống sẽ có một danh sách các đại cử tri tiềm năng ủng hộ mình.

Các đảng chính trị thường chọn những người cống hiến tận tụy cho đảng để làm đại cử tri. Đó có thể là các quan chức dân cử của bang, lãnh đạo đảng tại bang đó hoặc người có mối quan hệ chính trị hoặc cá nhân với ứng cử viên tổng thống của đảng mình.

Giai đoạn thứ hai của quá trình bầu đại cử tri diễn ra trong ngày bầu cử. Khi mỗi cử tri ở từng bang đi bỏ phiếu cho ứng cử viên tổng thống mà họ ủng hộ, họ đồng thời cũng chọn ra các đại cử tri cho bang mình. Tên của đại cử tri tiềm năng có thể có hoặc không xuất hiện trên lá phiếu (nếu có thì tên họ sẽ nằm dưới tên ứng cử viên tổng thống), tùy thuộc vào quy trình bầu cử và phương thức bỏ phiếu ở từng bang.

Tất cả đại cử tri tiềm năng của ứng viên tổng thống thắng cuộc sẽ trở thành đại cử tri ở bang mình.

Ngoại trừ hai bang Nebraska và Maine, việc phân bổ đại cử tri được thực hiện theo tỷ lệ. Ứng cử viên tổng thống chiến thắng toàn bang nhận được 2 đại cử tri, trong khi người chiến thắng tại từng hạt bầu cử sẽ nhận được 1 đại cử tri. Hệ thống này cho phép các đại cử tri tại Maine và Nabraska có thể được phân bổ cho nhiều hơn một ứng cử viên tổng thống.

Không có quy định trong hiến pháp hay luật liên bang Mỹ bắt buộc các đại cử tri phải bầu theo kết quả bỏ phiếu phổ thông của bang mình đại diện. Dù vậy, một số bang vẫn yêu cầu việc này. Những cam kết như vậy có thể chia thành 2 nhóm: đại cử tri bị ràng buộc bởi luật của bang và đại cử tri bị ràng buộc bởi cam kết với đảng của mình.

Tòa án Tối cao Mỹ khẳng định hiến pháp không yêu cầu phải cho các đại cử tri được toàn quyền quyết định bỏ phiếu cho ứng cử viên tổng thống nào nên một số đảng có thể buộc họ cam kết bỏ phiếu cho ứng cử viên do đảng mình đề cử. Một số bang thì quy định “các đại cử tri không trung thành” có thể bị phạt hoặc tước quyền bầu cử nếu bỏ phiếu không hợp lệ hoặc sẽ bị thay thế bởi một đại cử tri “dự bị”. Trên thực tế, hiếm có cử tri nào đi ngược lại kết quả bỏ phiếu phổ thông.

Theo Trung tâm lưu trữ quốc gia Mỹ, trong lịch sử “xứ cờ hoa”, hơn 99% đại cử tri bỏ phiếu đúng như những gì họ cam kết.

Ứng cử viên tổng thống nào giành được tối thiểu 270 phiếu đại cử tri, tức là trên 50% trong số 538 phiếu đại cử tri, sẽ đắc cử Tổng thống Mỹ. Tuy nhiên, nếu không có ứng cử viên tổng thống nào được quá bán thì 2 người có số phiếu cao nhất sẽ được gửi lên Hạ viện. Tại đây, tổng thống được bầu theo đa số dựa trên cơ sở mỗi bang một phiếu và ứng cử viên nào được 26 phiếu sẽ đắc cử. Với vị trí Phó Tổng thống, nếu không có ứng cử viên nào được quá bán, Thượng viện sẽ chịu trách nhiệm bầu lại.

Khác với những cuộc bầu cử những năm trước, do ảnh hưởng dịch bệnh COVID-19 buộc cả hai đảng Dân chủ và Cộng Hòa phải từ bỏ cách tổ chức sự kiện lớn này như truyền thống xưa nay và tạo tiền lệ mới là tổ chức đại hội đảng trực tuyến.

Phía đảng Dân chủ năm nay đề cử cựu phó tổng thống Joe Biden làm ứng cử viên tổng thống và nữ thượng nghị sỹ Kamala Harris làm ứng cử viên phó tổng thống. Phe đảng Cộng hoà đưa vào cuộc đua quyền lực này cặp bài trùng cũ là tổng thống đương nhiệm Donald Trump và phó tổng thống đương tại vị Mike Pence. Như vậy có thể nói trận chung kết quyền lực năm nay giữa hai đảng này đã bắt đầu, hai tháng rưỡi trước ngày diễn ra cuộc bầu cử tổng thống năm nay ở Mỹ.

Năm nay, cái đặc biệt và độc đáo của cuộc ganh đua quyền lực này không chỉ ở hình thức vận động tranh cử trực tuyến mà không ít người coi như mở ra kỷ nguyên mới về vận động tranh cử ở Mỹ mà còn ở thực trạng chính trị xã hội hiện tại ở nước Mỹ và ở đề cử nhân sự của phía đảng Dân chủ.

(Tổng hợp)