Nợ công cao sẽ tác động từng người dân

TSLê Đăng Doanh cho rằng, nợ công cao sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới từng người dân. Vì để có tiền trả nợ, nhà nước phải: Tăng thuế để tăng nguồn thu; Cắt giảm các khoản đầu tư cho phúc lợi xã hội, như giảm trợ cấp cho giáo dục, y tế, khiến người dân phải trực tiếp trả những khoản này cao hơn; Giảm đầu tư công khiến tăng trưởng chậm lại. Từ đó, dẫn tới kinh tế vĩ mô bất ổn, doanh nghiệp khó khăn thất nghiệp và bất bình đẳng xã hội gia tăng…

Ngoài ra, theo ông Doanh, dù không tính nợ của doanh nghiệp nhà nước là nợ công, nhưng khi doanh nghiệp mất khả năng trả nợ, nhà nước vẫn phải đứng ra gánh thay. Thực tế, nhà nước đã phải trả nợ thay Vinashin, hay việc mua lại các ngân hàng 0 đồng và phát hành trái phiếu để duy trì hoạt động ngân hàng…

TS Vũ Sỹ Cường (Học viện Tài chính) đưa ra con số, ước tính đến hết năm 2016, nợ công của Việt Nam khoảng 64,73% GDP, sát ngưỡng nợ công được Quốc hội cho phép (65% GDP). Theo đó, tỷ lệ nợ công đã tăng rất nhanh những năm gần đây, giai đoạn 2011-2016, nợ công tăng trung bình 18,4%, gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng kinh tế. “Có một số tác giả khác tính nợ công đã vượt trần cho phép, nếu thêm các khoản vay nhà nước có thể phải trả thay nếu xảy ra rủi ro”, ông Cường nói.

Về mức độ an toàn của nợ công, ông Cường cho rằng, hiện chưa có chỉ tiêu nào để đánh giá mức độ rủi ro, hay tại sao trần nợ công là 65% GDP. Tuy vậy, ông Cường tỏ ra lo ngại khi Việt Nam vay nợ nhiều vào lúc dân số còn trẻ, có thể lao động sản xuất tạo ra của cải vật chất. Điều này đang đi ngược xu thế của thế giới, khi các nước chỉ vay nợ nhiều khi cơ cấu dân số già, khả năng lao động suy giảm. “Chúng ta đang trẻ đã ăn chơi, khi dân số già sẽ không còn dư địa để vay thêm nữa”, ông Cường ví von. Do ngân sách cân đối trả nợ không đủ, nên phải thực hiện kỹ thuật đảo nợ, vay nợ mới trả nợ cũ (năm 2014 vay đảo nợ gần 80.000 tỷ đồng, năm 2015 trên 130.000 tỷ đồng).

Đặc biệt, ông Cường lưu ý về bội chi ngân sách 2-3 năm gần đây lớn hơn chi đầu tư phát triển, và có thời điểm đã phải đi vay để chi thường xuyên, dù chưa cao nhưng tiềm ẩn rủi ro lớn. Điều này đã vi phạm nguyên tắc chung của vay nợ. Vì vậy, chuyên gia này kiến nghị, khi sửa đổi Luật Quản lý nợ công, cần tính thêm một số khoản vay khác vào nợ công, như vay của ngân hàng trung ương. Do ngân hàng trung ương của Việt Nam thuộc Chính phủ, nên phải tính cả nợ của đơn vị này vào nợ công. Cùng đó, có phương án tính toán tới các khoản nợ dự phòng.

Chuyên gia Nguyễn Trọng Nghĩa - thành viên Tổ soạn thảo Luật Quản lý nợ công (sửa đổi) cho biết, dự luật sửa đổi lần này sẽ làm rõ: Khái niệm về những khoản vay nào là nợ công; Trách nhiệm cơ quan quản lý; Chỉ tiêu, chiến lược vay và trả nợ; Trách nhiệm giải trình.