Nhiều trẻ em vẫn chưa có giấy khai sinh

Cả cuộc đời trẻ khởi đầu bằng tờ giấy khai sinh

TP.HCM có khoảng 1,5 triệu trẻ em, trong đó hơn 75,000 trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, 350.000 trẻ sống trong các hộ nhập cư, di biến động, hộ nghèo và hàng ngàn trẻ trong số đó không có giấy tờ tuỳ thân.

Theo kết quả rà soát năm 2018, trên địa bàn Thành phố có 518 trường hợp trẻ em chưa được đăng ký khai sinh, đã giải quyết đăng ký khai sinh cho 297, tuy nhiên, thành phố liên tục phát sinh mới nhiều trường hợp trẻ em chưa được khai sinh cư trú trên địa bàn Thành phố”

Ngoài ra, việc dòng người nhập cư đổ về TP.HCM, không kể trẻ em đường phố, không có cư trú, di biến động, số lượng trẻ không có giấy khai sinh có thể rất lớn mà chưa có con số thống kê cụ thể.

Mọi trẻ em đều có quyền có giấy khai sinh.

Đối với trẻ em không có giấy khai sinh, việc được đi học gần như là không thể, không những thế các em sẽ không được hưởng các dịch vụ bảo hiểm y tế, chăm sóc cộng đồng như bao đứa trẻ khác. Các em sẽ khó có thể tiếp cận các cơ hội phát triển công bằng, đối mặt với tương lai đầy khó khăn mà nguyên nhân khởi nguồn từ tờ giấy khai sinh.

Bà Nguyễn Phương Linh – Viện trưởng MSD chia sẻ: “Giấy khai sinh giống như tấm hộ chiếu vào đời của các em là một trong các giấy tờ đầu tiên định danh để trẻ em không trở thành vô hình, được hưởng các quyền lợi của một công dân:được đi học, được tiếp cận các dịch vụ công, dịch vụ xã hội dành cho trẻ em.

Dù không có con số chính xác trẻ em chưa có giấy khai sinh là bao nhiêu, con số có thể to quá sức tưởng tượng của chúng ta, có thể nhỏ, nhưng dù còn một hay một vài trường hợp các em có hoàn cảnh khó khăn, vì nguyên nhân về gia đình hay về quy định pháp luật chưa cho phép làm giấy khai sinh, chưa có giấy khai sinh, còn vô hình, thì chúng ta còn có việc để làm, vẫn là chưa làm tròn trách nhiệm với việc thực hiện Quyền trẻ em. Mọi trẻ em đều có quyền có giấy khai sinh”

Cấp giấy khai sinh cho trẻ có hoàn cảnh khó khăn còn nhiều trở ngại trong việc

Việc cấp Giấy khai sinh cho nhóm trẻ có hoàn cảnh đặc biệt, khó khăn là thách thức lớn do thiếu giấy tờ gốc, thiếu chứng cứ về nhân thân của trẻ và bố mẹ, bản thân bố mẹ cũng không có giấy tờ tùy thân.

Ông Huỳnh Tấn Đạt, Phó Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý TP.HCM chia sẻ “Tuy pháp luật quy định rất cụ thể nhưng vẫn để sót nhiều trường hợp rất khó hỗ trợ. Những trường hợp đặc biệt đến yêu cầu chúng tôi hỗ trợ, hầu hết giấy tờ đều không có, từ giấy đăng ký kết hôn, thậm chí cả cha và mẹ đều không có giấy tờ gì, đôi khi chữ viết cũng không biết, thông tin bị khai sai từ tên tới địa chỉ,... nên quá trình hỗ trợ làm giấy tờ rất khó khăn.

Cấp giấy khai sinh cho trẻ có hoàn cảnh khó khăn còn nhiều trở ngại trong việc.

Việc xác định cư trú của các trường hợp đặc biệt cũng rất thách thức do nhiều gia đình không có nhà, di biến động, nên nếu đăng ký theo nơi cư trú là không thực hiện được. Ngoài ra, việc lấy mã số cơ sở dữ liệu hộ tịch trực tuyến với các gia đình nghèo, không biết chữ, ít hiểu biết xã hội là quá khó khăn.

Việc có được giấy chứng sinh cho trẻ cũng rất khó, nhiều trẻ em lớn hơn 10 tuổi bệnh viện phụ sản huỷ hồ sơ, không còn lưu giấy chứng sinh nữa, còn làm chứng đôi khi cũng không có người thân biết rõ để đứng ra làm chứng... Nói chung, có rất nhiều vấn đề từ cả pháp lý và thực tiễn có thể hỗ trợ hiệu quả làm giấy khai sinh cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn”.

Nói về những khó khăn khi nỗ lực hỗ trợ các gia đình có hoàn cảnh đặc biệt làm giấy khai sinh, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Cơ sở Bảo trợ xã hội Thảo Đàn chia sẻ: “Nhiều gia đình có hoàn cảnh khó khăn, việc làm giấy tờ tuỳ thân đúng là quá sức, mất hết giấy tờ, nhiều khi tiền sinh sống còn khó khăn thì làm gì có chi phí để đi xác minh nguồn gốc, nhân thân, đi xác minh ADN,... Nhiều gia đình nay đây mai đó, không ở một chỗ nên chúng tôi muốn hỗ trợ giấy khai sinh cũng không biết làm thế nào, hôm nay còn ở đây, hôm sau đã đi mất rồi”.

Ông Nguyễn Triều Lưu - Trưởng phòng Hộ tịch - Quốc tịch, Sở Tư pháp TP.HCM.

Ở một khía cạnh khác, không chỉ có các trở ngại về pháp lý, theo ông Nguyễn Triều Lưu, Trưởng phòng Hộ tịch – Quốc tịch, Sở Tư pháp TP.HCM trong quá trình thực hiện cấp giấy khai sinh cho các trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, chúng tôi nhận thấy bản thân các gia đình chưa hiểu hết được tầm quan trọng của các loại giấy tờ tùy thân, dẫn đến khó khăn trong việc cấp giấy khai sinh cho con. Có gia đình con được 10 tuổi rồi mới đi làm giấy khai sinh, trong khi bố mẹ gần như không có bất cứ giấy tờ tùy thân nào.

Hy vọng dự án này sẽ góp phần nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là những gia đình khó khăn tại TP.HCM, từ đó mỗi gia đình sẽ ý thức được tầm quan trọng cũng như quy trình cấp giấy khai sinh cho con. Sở tư pháp TP.HCM luôn sẵn sàng hỗ trợ các trường hợp đặc biệt để không em nhỏ nào phải chịu thiệt thòi.”

Dự án “Trang mới cuộc đời” được Trung tâm Nghiên cứu Quản lý và Phát triển bền vững, triển khai từ năm 2014 và đã hỗ trợ được 45 trẻ em có hoàn cảnh khó khăn tại TP.HCM. Giai đoạn 6.2019 – 5.2020, dự án được phối hợp với  Sở Tư pháp TP.HCM và các bên liên quan với sự hỗ trợ tài chính từ Quỹ thúc đẩy sáng kiến tư pháp (JIFF) - một hợp phần của Dự án ODA “Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam - EU JULE” do Liên minh Châu Âu tài trợ.