Nhân dân tệ điện tử khiến quyền lực Mỹ 'lung lay'

Quốc gia tiên phong

Cách đây hàng nghìn năm, khi tiền xu đang lưu hành, Trung Quốc là quốc gia sáng tạo nên tiền giấy. Hiện tại, chính quyền Trung Quốc lại xây dựng nên đồng tiền điện tử - cách thức có thể định hình lại tư duy về đồng tiền, đủ sức lay chuyển quyền lực của đồng bạc xanh – một trong những trụ cột của sức mạnh Mỹ.

Hiện tại, có vẻ như đồng tiền vốn đã ở dạng kỹ thuật số, khi thẻ tín dụng và các hình thức thanh toán điện tử được các doanh nghiệp như Apple Pay tại Mỹ và WeChat tại Trung Quốc phổ biến trong hoạt động thường ngày. Tuy nhiên, đây chỉ là cách thức chuyển tiền. Điều mà chính phủ Trung Quốc thực hiện là tạo nên đồng tiền được lập trình máy tính.

Các đồng tiền kỹ thuật số như Bitcoin trở thành “điềm báo” cho sức mạnh tương lai của tiền điện tử, dù hiện tại các loại tiền này đang nằm ngoài hệ thống tài chính truyền thống trên toàn cầu và chưa có được tư cách pháp lý như tiền tệ được các quốc gia phát hành.

Phiên bản tiền điện tử của Trung Quốc được kiểm soát bởi ngân hàng trung ương – Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC), cơ quan sẻ phát hành loại tiền điện tử mới. Đồng tiền này được kỳ vọng sẽ trở thành một công cụ mới giúp giới chức Trung Quốc kiểm soát cả nền kinh tế và người dân.

Theo thuộc tính được thiết kế, đồng nhân dân tệ điện tử sẽ phủ nhận một trong những đặc tính chính của đồng Bitcoin hiện tại: tính ẩn danh của người dùng.

Đồng nhân dân tệ điện tử không có tính ẩn danh như các đồng tiền điện tử khác

Bắc Kinh cũng đặt mục tiêu biến nhân dân tệ điện tử trở thành công cụ thanh toán quốc tế, cũng như thiết kế để gỡ bỏ phần nào tính gắn kết của hệ thống tài chính toàn cầu với USD, đồng tiền thanh toán nắm ngôi “Vua” kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai.

Trung Quốc thực hiện việc số hóa quốc gia dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm tiền tệ trong nỗ lực giành nhiều hơn quyền kiểm soát, cũng như đi trước trong việc nắm giữ công nghệ của tương lai.

“Để bảo vệ đồng tiền quốc gia và tính pháp định của đồng tiền, chúng tôi cần phải chuẩn bị trước kế hoạch”, Mu Changchun, người đứng đầu dự án tiền điện tử tại Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) cho biết.

Đồng tiền điện tử này có thể tạo nên trật tự mới, sắp xếp lại các yếu tố cơ bản của hệ thống tài chính theo cách mà Amazon.com Inc đã thay đổi ngành bán lẻ, hay Uber Technologies Inc định hình lại dịch vụ taxi.

Gia tăng sức mạnh kiểm soát

Sự quyết liệt, cũng như bước đi tiên phong của Trung Quốc trước đối thủ Mỹ trong việc phát hành đồng tiền điện tử quốc gia đã tạo nên chủ đề nóng bỏng, làm lung lay các nhà lý luận tiền tệ luôn lo lắng tại Washington.

Gần đây, khi được hỏi về việc đồng nhân dân tệ điện tử của Trung Quốc có thể tác động tới USD, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Jerome Powell cho biết, vấn đề này đang được nghiên cứu nghiêm túc, bao gồm việc liệu đồng USD điện tử có làm nên chuyện một ngày nào đó.

Đồng USD đã từng đối mặt với một số thách thức trước đây, khi euro – đồng tiền duy nhất tăng trưởng đủ mạnh để trở thành đối thủ, dù tình trạng này chỉ tồn tại trong một thời gian.

USD đã bỏ xa mọi loại tiền tệ khác trong giao dịch ngoại hối quốc tế, chiếm 88% giao dịch theo xếp hạng mới nhất của Ngân hàng Thanh toán quốc tế (Bank for International Settlements). Trong khi đó, nhân dân tệ chỉ chiếm 4%.

Bất kỳ thứ gì đe dọa tới sức mạnh của USD đều tạo nên vấn đề an ninh quốc gia. Đồng nhân dân tệ điện tử đe dọa tới USD trong dài hạn.

Đồng nhân dân tệ điện tử không thể giúp nhân dân tệ trở thành đối thủ của USD trong các giao dịch liên ngân hàng, theo giới chuyên gia phân tích và nhà kinh tế. Tuy nhiên, với hiện thân mới này, nhân dân tệ có thể gia tăng sức hấp dẫn đối với những giao dịch bên lề hệ thống tài chính quốc tế.

Nhân dân tệ điện tử cung cấp thêm sự lựa chọn cho người dân tại các quốc gia kém phát triển thực hiện chuyển tiền trên toàn cầu. Ngay cả khi các giao dịch này còn khiêm tốn thì nó vẫn đủ sức giảm bớt sức ảnh hưởng của các lệnh cấm vận mà Mỹ đặt ra, nhất là trong bối cảnh ngày càng nhiều cá nhân/doanh nghiệp Trung Quốc đang nằm trong tầm ngắm của Mỹ.

Josh Lipsky, cựu chuyên viên Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), hiện làm việc tại think tank Atlantic Council cho rằng: “Bất kỳ thứ gì đe dọa tới sức mạnh của USD đều tạo nên vấn đề an ninh quốc gia. Đồng nhân dân tệ điện tử đe dọa tới USD trong dài hạn”.

Nhân dân tệ điện tử "cư trú" tại không gian mạng, hiện hữu trong ví điện tử của người sử dụng. Việc sử dụng không yêu cầu điều kiện ngặt nghèo, xuất hiện trên màn hình với hình ảnh của Mao Trạch Đông – “ngoại hình” y hệt tiền giấy thông thường.

Nhân dân tệ điện tử có "ngoại hình" y hệt tiền giấy thông thường

Trong những tháng thử nghiệm gần đây, hơn 10.000 người dân Trung Quốc đã tải xuống ứng dụng trên điện thoại do PBOC phát hành để nhận một khoản tiền điện tử ban đầu. Số tiền này được sử dụng tại nhiều chuỗi cửa hàng, bao gồm cả cửa hàng của Starbucks và McDonald’s tại Trung Quốc.

“Mọi chuyện khá tốt”, Tao Wei, một phụ nữ trẻ tại Bắc Kinh chia sẻ trải nghiệm sau khi thử dùng đồng tiền điện tử được nhà nước phát hành. Chỉ cần vài giây, cô có thể thanh toán khoản tiền mua đồ cho con gái nhỏ của mình qua màn hình iPhone.

Một số dấu hiệu cho thấy, Trung Quốc có thể duy trì hoạt động của đồng tiền tiện tử song song với tiền giấy, tiền xu và một số phương thức thanh toán khác trong một khoảng thời gian. Trong khi đó, các chuyên gia tài chính và giới phân tích nhận định, chính quyền Bắc Kinh muốn số hóa mọi loại tiền tệ. Tuy nhiên, chưa có phát ngôn chính thức nào từ giới chức nước này.

Đồng tiền điện tử dường như là một công cụ kinh tế vĩ mô mơ ước đối với chính quyền các quốc gia, có thể sử dụng để theo dõi tiêu dùng của người dân trong thời gian thực, nắm rõ dấu hiệu của hoạt động phi pháp… Với công cụ này, Bắc Kinh có thể gia tăng sức mạnh, thực hiện quyết liệt hơn nữa các chiến dịch mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang tiến hành.

Người dân có thể sử dụng tiền điện tử để thanh toán tại nhiều hệ thống cửa hàng

Trong khi đó, ông Mu Changchun cho rằng, yếu tố kiểm soát hoạt động phần nào đã tồn tại ở Trung Quốc, khi các hình thức thanh toán điện tử rất thông dụng. Vị lãnh đạo này chia sẻ, PBOC sẽ hạn chế việc theo dõi hoạt động của cá nhân và tập trung vào yếu tố “có khả năng kiểm soát được tính ẩn danh của người dùng”.

Đồng tiền này tự thân là một chương trình được lập trình. Chính quyền Trung Quốc đã kiểm tra và đặt hạn sử dụng với mục tiêu cổ vũ người dùng chi tiêu nhanh chóng, khi nền kinh tế bắt đầu hồi phục sau đại dịch.

Bên cạnh đó, các giao dịch có thể theo dấu, tạo thêm một công cụ khác cho việc kiểm soát hoạt động.

Chính quyền Trung Quốc đã triển khai hàng trăm triệu camera có khả năng nhận diện gương mặt để kiểm soát dân số, theo dõi hành vi và ứng dụng trong việc xử phát, chẳng hạn như khi người dân vi phạm luật giao thông. Theo đó, đồng tiền điện tử cũng có khả năng để nhận diện, theo dõi và ứng dụng trong xử phạt khi các lỗi bị phát hiện.

Về vấn đề này, việc lượng tiền mặt trong dân tại Trung Quốc bật tăng vọt trong năm ngoái đã phần nào thể hiện mối lo lắng của người dân khi ngân hàng trung ương theo sát mọi giao dịch. Tại một hội nghị gần đây, Song Ke, giáo sư tài chính tại Renmin University (Bắc Kinh) cho biết, lượng tiền mặt lưu thông tăng 10% trong năm 2020.

Vậy còn tính bất ổn? Các đồng tiền điện tử như Bitcoin luôn “nổi tiếng” vì tính bất ổn. Đây không phải vấn đề đáng ngại khi PBOC sẽ kiểm soát chặt chẽ để đồng tiền điện tử không có giá trị khác biệt so với các loại tiền giấy.

Điều này đồng nghĩa với việc các nhà đầu tư, giới đầu cơ không thể tạo sóng với nhân dân tệ điện tử giống như với các loại tiền kỹ thuật số khác. Các biện pháp chống giả mạo cũng được thiết kế để ngoài PBOC, không đối tượng nào có thể tạo ra nhân dân tệ điện tử.

Mặc dù Trung Quốc chưa công bố các tài liệu pháp lý của chương trình này, PBOC cho biết, có khả năng sẽ áp đặt các hạn mức đối với khoản tiền nhân dân tệ điện tử được giữ đối với cá nhân, một cách để kiểm soát lượng tiền trong lưu thông và cung cấp cho người dùng khả năng bảo đảm an ninh và tính riêng tư.

Giới đầu cơ không thể tạo sóng với nhân dân tệ điện tử giống như với các loại tiền kỹ thuật số khác

Ngân hàng trung ương Trung Quốc không sử dụng công cụ mới như một cách để bơm thêm tiền vào lưu thông, bởi mỗi đồng nhân dân tệ điện tử được phát hành về cơ bản là xóa đi một đồng nhân dân tệ dạng truyền thống.

Suy giảm sức mạnh của các lệnh cấm vận Mỹ

Khi Bitcoin lần đầu ra mắt vào năm 2009, các nhà chính sách tại nhiều quốc gia lớn không thực sự chú ý tới diễn biến này. Nhưng Trung Quốc thì khác.

Luôn luôn theo dõi sát các mối đe dọa có thể xuất hiện, giới chức Trung Quốc lo ngại tiền điện tử có thể làm xói mòn quyền lực của nhà cầm quyền nếu người dân bắt đấu sử dụng rộng rãi.

Zhou Xiaochuan, một trong những lãnh đạo của ngân hàng trung ương Trung Quốc giai đoạn 2002 – 2018 cho biết, Bitcoin vừa gây bất ngờ, vừa có chút đe dọa khiến ông sửng sốt. Năm 2014, vị lãnh đạo này đã thiết lập một chương trình nghiên cứu về khả năng phát hành đồng tiền điện tử của Trung Quốc.

Đối với phần còn lại của thế giới, khó có thể hình dung Trung Quốc lại là người tiên phong trên thị trường tiền điện tử. Đây là quốc gia vốn được biết tới với việc kiểm soát chặt chẽ đồng nội tệ, ngay cả ở bên trong hay bên ngoài lãnh thổ.

Cùng với đó, cuộc cách mạng công nghệ tài chính đã bùng nổ tại Trung Quốc, người dân sử dụng các phương thức thanh toán qua AliPay và WeChat khiến tiền mặt bị “thất sủng”. Từ đó tạo thêm động lực cho các công ty khởi nghiệp tìm thêm phương pháp thanh toán mới. Việc tiên phong tạo nên đồng tiền điện tử càng khó hình dung tại thị trường này.

Cho tới giữa năm 2019, Facebook Inc cho biết, Công ty sẽ theo đuổi dự án tiền điện từ của riêng minh. Một khi được phát hành, đồng tiền này sẽ có nền tảng người dùng lớn hơn bất kỳ dân số quốc gia nào. Ngay lập tức, nguy cơ tiền kỹ thuật số lấn lướt các đồng tiền truyền thống được chú ý.

Trong khi giới chức Mỹ tập trung vào việc ngăn cản Facebook, Trung Quốc đẩy nhanh hơn nữa quá trình theo đuổi nhân dân tệ điện tử và ra mắt chương trình thử nghiệm vào tháng 4/2020.

Những gì mà Facebook dự định làm với tiền điện tử hóa ra đã được Trung Quốc làm xong

Đột ngột, hành động của Trung Quốc khiến tình hình càng thêm khó chịu. Các ngân hàng trung ương từ Mỹ tới các quốc gia phương Tây khác nhận ra, những gì mà Facebook dự định làm với tiền điện tử hóa ra đã được Trung Quốc làm xong, trong khi đây vốn là một quốc gia có thế lực.

“Nỗi lo sợ như kiểu Uber vừa xuất hiện trở nên hiện hữu. Bạn sẽ không muốn đồng tiền của thêm một quốc gia khác được sử dụng bởi người dân của mình”, một cựu lãnh đạo Ngân hàng trung ương châu Áu (ECB) nói và cho biết, đây chính là sự lo lắng của các công ty taxi khi Uber mang tới những xáo trộn trên phạm vi toàn cầu.

Nước Mỹ, quốc gia sở hữu USD – đồng tiền đang được hơn 21.000 nhà băng trên toàn cầu sử dụng trong hoạt động kinh doanh, từ lâu đã muốn thúc đẩy hơn nữa các hoạt động giao dịch tiền tệ quốc tế bằng đồng bạc xanh. Điều này cho phép Washington có khả năng đóng băng hoạt động của các cá nhân/tổ chức tại hệ thống tài chính toàn cầu bằng cách cấm các nhà băng thực hiện giao dịch chuyển tiền. Đây là một ví dụ cụ thể của câu chuyện “vũ khí hóa đồng USD”.

Mỹ áp đặt lệnh cấm vận lên Triều Tiên và Iran vì chương trình hạt nhân của các nền kinh tế này. Theo đó, nhà băng Thụy Sỹ phải “nhắm mắt” làm ngơ trước các quy tắc giữ gìn danh tính người dùng – vốn làm nên thương hiệu của chính mình để thực hiện các lệnh cấm vận trước áp lực từ Washington.

Tháng 2/2021, sau chính biến tại Myanmar, Mỹ sử dụng các lệnh cấm vận “khóa” tài sản tài chính của các tướng lĩnh hàng đầu thông qua mạng lưới nhà băng.

Thực tế, danh sách cấm vận đối với cá nhân và tổ chức mà Bộ Tài chính Mỹ thực hiện có mặt tại mọi quốc gia trên Trái Đất.

Khả năng làm suy yếu sức mạnh của các lệnh cấm vận Mỹ hiện đang là vấn đề trọng tâm được giới chức Trung Quốc sử dụng để quảng bá cho đồng nhân dân tệ điện tử và nỗ lực quốc tế hóa đồng nhân dân tệ.

Trung Quốc rất không thoải mái với tốc độ mở rộng danh sách trừng phạt này của Mỹ, khi hơn 250 cá nhân Trung Quốc, bao gồm các quan chức bị Mỹ cáo buộc liên quan tới các biến động tại Hồng Kông vừa được bổ sung.

Đồng nhân dân tệ điện tử có thể giúp các cá nhân/tổ chức bị Mỹ cấm vận tìm được một cách thức để chuyển tiền nằm ngoài sự kiểm soát của Mỹ. Việc chuyển tiền thậm chí không cần dùng tới SWIFT, mạng lưới được sử dụng để chuyển tiền giữa các ngân hàng thương mại và có thể bị kiểm soát bởi chính quyền Mỹ.

Khả năng làm suy yếu sức mạnh của các lệnh cấm vận Mỹ hiện đang là vấn đề trọng tâm được giới chức Trung Quốc sử dụng để quảng bá cho đồng nhân dân tệ điện tử và nỗ lực quốc tế hóa đồng nhân dân tệ hơn nữa.

Phát biểu tại một hội nghị trong tháng trước, ông Mu Changchun liên tục lặp lại nội dung, đồng nhân dân tệ điện tử nhằm bảo vệ “tính chủ quyền của đồng tiền” Trung Quốc, bao gồm việc tránh được những tác động mạnh của hệ thống toàn cầu đang sử dụng USD.

Đồng nhân dân tệ điện tử có thể giúp các cá nhân/tổ chức bị Mỹ cấm vận tìm được một cách thức để chuyển tiền nằm ngoài sự kiểm soát của Mỹ

Nicholas Burns, nhà ngoại giao dày dạn kinh nghiệm của Mỹ, từng là đại sứ tại Bắc Kinh cho biết: “Trung Quốc đã tạo ra một vấn đề lớn với nước Mỹ khi tước đi sức mạnh đòn bẩy của các lệnh cấm vận”.

Tham vọng mở rộng phạm vi toàn cầu

Trong giai đoạn đầu tiên, nhân dân tệ điện tử không thay đổi rõ rệt cách thức đồng tiền lưu thông trong hệ thống tài chính Trung Quốc.

Dưới sự điều hướng của ngân hàng trung ương, 6 ngân hàng thương mại lớn nhất quốc gia, đều có vốn nhà nước, sẽ phân phối đồng tiền điện tử này cho các nhà băng nhỏ hơn và cung cấp cho các ứng dụng thanh toán như AliPay và WeChat.

Không giống như những giao dịch tiền điện tử hiện nay, nhân dân tệ điện tử được thiết kế để chuyển từ A sang B ngay lập tức, ít nhất là theo lý thuyết, khi gỡ bỏ hoàn toàn sự hiện diện của các tổ chức trung gian hoặc quãng thời gian trì hoãn khi hệ thống của các ngân hàng xử lý giao dịch. Trung gian duy nhất cần tới trong giao dịch nhân dân tệ điện tử là ngân hàng trung ương.

Ông Mu Changchun cho biết, với sự hậu thuẫn của Nhà nước, nhân dân tệ điện tử có thể giảm thiểu rủi ro cho hệ thống tài chính, khi mà các nền tảng thanh toán hiện tại đều thuộc về các công ty tư nhân.

Trong thời gian tới, khi khán giả và các đài truyền hình toàn cầu hướng về Olympics mùa đông 2022 tại Bắc Kinh, giới chức nước này dự định sẽ tặng các vận động viên tham gia sự kiện tiền điện tử để họ có thể chi tiêu trong thời gian này. Đây được đánh giá là một kế hoạch khôn ngoan khi thu hút sự chú ý, tạo trải nghiệm với người dùng quốc tế và thể hiện tham vọng mở rộng phạm vi của nhân dân tệ điện tử ra toàn cầu.

Nhân dân tệ điện tử sẽ được thử nghiệm tại sự kiện Olympics Bắc Kinh 2022

Hiện tại, Bắc Kinh đang tham gia vào một số chương trình phát triển tiền điện tử xuyên biên giới, làm việc với Ngân hàng Thanh toán quốc tế và các ngân hàng trung ương Hồng Kông, Thái Lan, UAE.

Hành động của Trung Quốc thu hút sự chú ý khi nước Mỹ đang hiện đại hóa hơn nữa hạ tầng tài chính của mình. Kevin Warsh, cựu Thống đốc Fed, hiện làm việc tại Viện Hoover (Đại học Stanford) cho biết: “Nếu nước Mỹ đợi thêm 5 – 10 năm nữa, cuối cũng chúng ta sẽ phải đưa ra những lựa chọn chính sách tồi”.

Hơn 60 quốc gia đang có hoạt động nghiên cứu và phát triển tiền điện tử, theo nghiên cứu của CBDC Tracker. Đồng tiền điện tử sở hữu những tiềm năng to lớn, nhất là khi có tới 1,7 tỷ người trên toàn cầu chưa sở hữu tài khoản ngân hàng, theo số liệu của Ngân hàng Thế giới.

Chính quyền Bahamas đã phát hành đồng tiền điện tử riêng cho những người dân chưa thể tiếp cận dịch vụ ngân hàng. Một số ngân hàng trung ương khác cũng chung quan điểm rằng, đồng tiền điện tử nên tập trung hướng tới những người lao động nhập cư, giúp việc chuyển tiền trở nên dễ dàng hơn, có chi phí thấp hơn.

Trung Quốc sẽ nắm lấy cơ hội thiết lập các quy tắc quốc tế cho giao dịch tiền kỹ thuật số, cũng như việc gia tăng sức ảnh hưởng và vị thế thống trị đối với các lĩnh vực công nghệ cao như viễn thông 5G, xe tự lái và công nghệ nhận diện gương mặt...

Một cựu lãnh đạo ECB từng nhấn mạnh, việc chuyển tiền quốc tế giữa các cá nhân có thể mất vài ngày, do đó, tốc độ và tính hiệu quả của đồng nhân dân tệ điện tử có thể biến đồng tiền này trở thành lựa chọn được yêu thích tại những nền kinh tế phát triển đang gắn kết chặt với Trung Quốc.

Trong khi đó, Trung Quốc hiện trở thành một mô hình mẫu cho việc quản lý tiền điện tử.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm ngoái cho biết, Trung Quốc sẽ nắm lấy cơ hội thiết lập các quy tắc quốc tế cho giao dịch tiền kỹ thuật số, cũng như việc gia tăng sức ảnh hưởng và vị thế thống trị đối với các lĩnh vực công nghệ cao như viễn thông 5G, xe tự lái và công nghệ nhận diện gương mặt.

Chủ tịch Fed cho rằng, với tiền điện tử, nước Mỹ không cần làm đầu tiên, chỉ cần làm đúng

Trả lời câu hỏi của một thượng nghị sỹ về việc liệu đồng USD có thể số hóa để giúp nước Mỹ bảo vệ các lợi thế hiện tại, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết, cơ quan này đang tìm kiếm câu trả lời cho vấn đề đặc biệt ưu tiên này.

“Chúng ta không cần phải làm đầu tiên. Chúng ta chỉ cần làm cho đúng”, ông Powell cho biết.

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin