Một năm COVID-19 ở Mỹ: Người hốt bạc, kẻ thiếu ăn

Sự chênh lệch thu nhập của người Mỹ quá lớn

Khi làn sóng COVID-19 kéo đến, Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) đã đề ra những chính sách giảm thuế xuống bằng 0. Nhờ đó, ví tiền của người giàu đã tăng thêm đáng kể. Ngoài ra, họ còn được tái cấp vốn cho các khoản thế chấp của mình với lãi suất thấp kỷ lục, mua những ngôi nhà thứ hai để rời khỏi các thành phố, theo dõi giá trị cổ phiếu và trái phiếu trong tài khoản đầu tư của mình tăng lên từng ngày.

Phần lớn, sự tích lũy tài sản khổng lồ của người giàu Mỹ đang che lấp thiệt hại mà tất cả những người bình thường đang gánh chịu từ đại dịch. Khi giá trị ròng của hộ gia đình tăng lên mức kỷ lục mới, hàng trăm nghìn doanh nghiệp đã đóng cửa vĩnh viễn, hơn 10 triệu người Mỹ vẫn thất nghiệp và hàng chục triệu người đang đối mặt với cảnh thiếu lương thực.

Ngay cả khi chính quyền Đảng Dân chủ mới có kế hoạch bơm hàng nghìn tỷ đô la để bổ sung vào gói cứu trợ COVID-19, các nhà kinh tế cũng cảnh báo về những hậu quả chính trị và xã hội nghiêm trọng từ sự gia tăng đáng kể khoảng cách giữa người giàu và người nghèo khó ở Mỹ.

Nhiều người Mỹ đã mua thêm nhà trong đại dịch. Ảnh: Bloomberg.

Từ khi đại dịch bùng phát, sự bất bình đẳng trong thu nhập càng tăng cao vì mức thu nhập của đại bộ phận người Mỹ có sự chênh lệch quá lớn. Người dân Mỹ cần chính quyền đề ra những biện pháp khẩn cấp, nhằm giúp đỡ để không ai bị bỏ lại phía sau.

Ông Peter Atwater, một giáo sư trợ giảng tại William & Mary, người đã phổ biến khái niệm về sự phục hồi hình chữ K, để mô tả sự chia rẽ rõ rệt trong vận may kinh tế, cho biết: "Có lẽ chưa có thời điểm nào tốt hơn để những người giàu có tại Mỹ trở nên giàu hơn. Bởi phần lớn những gì các nhà hoạch định chính sách đã làm, là giúp những người giàu có nhất phục hồi nhanh nhất sau đại dịch".

Theo dữ liệu từ Đại học Harvard, trong 10 tháng qua, hầu hết người Mỹ có thu nhập cao hơn với mức 60.000 USD/năm. Và khi các lệnh đóng cửa diễn ra trên toàn quốc, hàng triệu người, đặc biệt là những người ở tầng lớp thấp của nước Mỹ, có thể chuyển hướng số tiền mà lẽ ra họ phải chi vào những thứ như giải trí, ăn uống và du lịch sang tiết kiệm hoặc tốt hơn là đầu tư.

Đối với nhiều người, cách tiết kiệm tiền như vậy là hoàn toàn xứng đáng. Nhờ những nỗ lực của Fed để hỗ trợ nền kinh tế, chứng khoán Mỹ đã tăng lên mức cao kỷ lục, trong khi trái phiếu năm ngoái tăng mạnh nhất trong hơn một thập kỷ.

Khoảng cách giàu nghèo, xã hội tụt hậu

Có đến 20% số người có thu nhập cao nhất ở Mỹ đang nắm giữ gần như tất cả cổ phiếu của các hộ gia đình ở Mỹ.

Bà Amanda Fischer, Giám đốc Trung tâm Tăng trưởng Cổ phần ở Washington, cho biết: "Nếu sự giàu có của bạn được tạo nên bởi các tài sản tài chính, bạn cần nắm bắt ngay cơ hội đó. Khi tài khoản đầu tư của họ phình to, cũng là lúc những người khá giả ở Mỹ thêm tiền vào ví".

Tỷ lệ thế chấp phần lớn được thúc đẩy bởi đà tăng của cổ phiếu rồi lại giảm xuống mức thấp nhất kỷ lục. Các chủ nhà, đặc biệt là những người có điểm tín dụng sơ khai, đã và đang tận dụng điều đó. Theo dữ liệu từ Fannie Mae, việc tái cấp vốn đã tăng lên nhanh nhất trong gần 2 thập kỷ, cho phép hàng triệu người vay cắt giảm các khoản thanh toán hàng tháng của họ.

Song song với đó, tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ luôn là vấn đề nóng khiến chính phủ nước này phải đau đầu. Theo dữ liệu hồi tháng 12/2020 của Cục Điều tra Dân số Hoa Kỳ, nước này có gần 30 triệu người đang độ tuổi tưởng thành sống trong các hộ gia đình thiếu lương thực, tăng 28% so với trước đại dịch.

Cuộc khảo sát cho thấy tại Louisiana, bang bị ảnh hưởng nặng nề nhất, cứ 5 người thì có một người phải đối mặt với tình trạng khan hiếm thực phẩm, với con số thậm chí còn khủng khiếp hơn ở những người Mỹ da đen.

Phục hồi không đều

Việc làm cho người lao động lương thấp vẫn thấp hơn 21% so với mức trước đại dịch.

Hàng triệu người đang bận rộn tìm cách giữ tài sản trong nhà của họ thay vì vay nợ. Theo khảo sát của Cục Điều tra Dân số Hoa Kỳ tháng 12/2020, hơn 1/3 số người trưởng thành ở Mỹ sống trong các hộ gia đình không trả được tiền thuê nhà, hoặc thế chấp, có khả năng phải đối mặt với việc bị đuổi hoặc bị tịch thu nhà trong vòng 2 tháng tới.

Cuộc chạy đua vaccine COVID-19 đầu tiên khởi động khiến thị trường tài chính lạc quan hơn, nhiều người đi vay, vật lộn với nợ đang gặp khó khăn hơn bao giờ hết để tìm ra con đường phục hồi, ngay cả sau khi các biện pháp cứu trợ bổ sung được Quốc hội thông qua vào tháng 12.

Ông Bradford Botes, Giám đốc của Công ty luật phá sản Bond & Botes ở Birmingham - Alabama, cho biết: "Mọi người đều cảm thấy mình đang ở gần hoặc ở đáy vực. Chúng tôi đang nghe thấy rất nhiều sự vô vọng".

'Kẻ hở' từ những chính sách tài khóa

Rõ ràng, các gói tài chính mà Washington thông qua là một trong những gói tài chính lớn nhất mà quốc gia này từng áp dụng, và phần lớn là nhắm vào những người nghèo nhất. Phối hợp với kích thích tiền tệ, họ chắc chắn đã giúp rất nhiều người Mỹ vẫn có việc làm và cung ứng lương thực. Tuy nhiên, sự bất bình đẳng kinh tế ngày càng gia tăng, đi kèm với những nỗ lực cho thấy hạn chế của chính sách hỗ trợ, mà theo các nhà phê bình là rất nửa vời.

Bằng cách nới lỏng các điều kiện tín dụng thông qua Fed, các nhà lập pháp đã có thể nhanh chóng hỗ trợ các tập đoàn lớn và các cá nhân giàu có hơn. Nhưng việc viện trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và người lao động có thu nhập thấp hóa ra lại khó khăn hơn rất nhiều.

Sự chậm trễ trong việc cung cấp hỗ trợ, cũng như sự nhầm lẫn về các quy tắc và tiêu chí đủ điều kiện, đã cản trở nhiều "kế hoạch giải cứu nước Mỹ" thoát khỏi đại dịch. 

Trong bối cảnh COVID-19, sự hỗ trợ tài chính từ chính phủ cần được thay đổi tạo sự công bằng cho mọi người dân Mỹ. Ảnh: AFP.

Trong gần 40 năm, các chính phủ Hoa Kỳ đã giao phần lớn việc quản lý chu kỳ kinh doanh cho  Fed. Song, điều này chỉ phù hợp với các tình hình kinh tế thời đó, và khó có thể áp dụng cho hiện tại. Chính sách tài khóa phù hợp hơn với việc điều chỉnh cách hỗ trợ, được ví như một chiếc bánh cắt ra nhiều phần, đã không còn hợp thời. Đây chỉ là một công cụ để xử lý khủng hoảng. Chính những "kẻ hở" từ các chính sách, bất bình đẳng ở Mỹ ngày càng gia tăng.

Theo bà Fischer, đại dịch đã cho thấy cách cơ sở hạ tầng mà chính phủ Hoa Kỳ có thể sử dụng để tiếp cận người Mỹ hàng ngày bị phá vỡ, và cần được cải cách nghiêm túc.

"Quốc hội đã làm công việc khá tốt khi đưa tiền cho người dân, nhưng chúng tôi đã không thể sửa chữa những kẻ hở của các chính sách hàng thập kỷ. Việc Fed có cơ sở hạ tầng để thực hiện chương trình mua trái phiếu nhưng không thực hiện bất kỳ điều gì khác, là một sự lựa chọn nhưng không phải là tất yếu", bà Fischer đánh giá. 

Viện trợ khác

Các quan chức từ Fed thường xuyên thừa nhận rằng kích thích tiền tệ không phải là "thuốc chữa bách bệnh", và ngân hàng trung ương chỉ có một số phương án hạn chế tạm thời để nhắm mục tiêu là mang lại kết quả kinh tế cụ thể.

Chủ tịch Fed Jerome Powell nói với các phóng viên trong cuộc họp báo ngày 16/12: "Fed không thể cấp tiền cho những người thụ hưởng cụ thể. Các quan chức được bầu có quyền đánh thuế, chi tiêu và đưa ra quyết định về nơi mà chúng ta đang sinh sống theo định hướng xã hội".

Khi nói đến chính sách tài khóa, nhiều nhà kinh tế cho rằng việc không thực hiện một đợt kích thích lớn khác có thể trì hoãn sự phục hồi kinh tế, giống như việc vaccine được sử dụng rộng rãi cho công chúng.

Hàng triệu người sẽ thấy trợ cấp thất nghiệp của họ hết hạn vào giữa tháng 3/2021 nếu các biện pháp được Quốc hội thông qua vào tháng 12/2020 không được gia hạn. Trong khi đó, các bang và chính quyền địa phương có thể buộc phải cắt giảm thêm ngân sách vốn đã căng thẳng của mình, để bù đắp cho khoản thất thu từ thuế.

Chủ tịch FED Jerome Powell. Ảnh: The Guardian.

Bà Heidi Shierholz, người từng là nhà kinh tế trưởng của Bộ Lao động Hoa Kỳ thời Obama, và hiện àm việc tại Bộ Kinh tế, cho biết: "Nếu không có thêm viện trợ, họ sẽ phải cắt giảm nhiều hơn, cắt giảm dịch vụ, và điều đó sẽ ảnh hưởng không tương xứng đến các gia đình và cộng đồng có thu nhập thấp hơn".

Bà Shierholz lưu ý thêm, viện trợ toàn diện cho chính quyền tiểu bang và địa phương cũng như trợ cấp bổ sung cho người thất nghiệp nên được ưu tiên trong các biện pháp tiếp theo.

Nhà kinh tế học Atwater cũng cảnh báo về những hậu quả lâu dài của sự bất bình đẳng thu nhập đang gia tăng, có thể dẫn đến tăng trường kinh tế thấp hơn, tỷ lệ tội phạm cao hơn và bất ổn xã hội gia tăng.

Trong tương lai gần, ông Atwater nhận định: "Sẽ không có một nền kinh tế và hệ thống chính trị bền vững, khi mà người dân tin rằng họ là nạn nhân bước ra từ những chính sách bất công. Điều mà chủ nghĩa tư bản làm tốt nhất giữa thời buổi hiện nay là thu hẹp khoảng cách này".