Liệu đồng nhân dân tệ kỹ thuật số của Trung Quốc có đánh bại đồng USD?

Trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã nổ lực để phát triển một loại tiền kỹ thuật số nhằm mục đích sử dụng trong nước. Sự ra đời của đồng "nhân dân tệ điện tử", hiện vẫn đang được thử nghiệm, sẽ giúp người dân Trung Quốc giao dịch "không tiền mặt". Trong khi đó, ngân hàng trung ương sẽ được trao quyền kiểm soát chặt chẽ đối với tiền kỹ thuật số.

Tuy nhiên, một động thái mới vào hôm 16/7 của chính quyền Trung Quốc đã làm rung chuyển thị trường tài chính. Đất nước tỷ dân cho biết đang thăm dò các khoản thanh toán xuyên biên giới cho đồng nhân dân tệ điện tử.

Cuộc "so găng" của đồng nhân dân tệ và USD

Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số được xem là bước mới nhất trong một loạt các chiến lược lâu dài của Trung Quốc, nhằm quốc tế hóa tiền tệ và cuối cùng là hạn chế sự thống trị toàn cầu của hệ thống thanh toán bằng đồng USD.

Trong khi đó, tương lai của đồng bạc xanh, với tư cách là bá chủ trong nền tài chính toàn cầu, đang bị đặt nghi vấn khi Mỹ in tiền để chi trả cho các chương trình kích thích kinh tế. 

Các quốc gia khác lo sợ rằng dự trữ USD của họ sẽ bị giảm sút nên có thể tìm kiếm các giải pháp thay thế. Chính Trung Quốc cũng vậy vì đây là quốc gia nước ngoài có dự trữ USD nhiều nhất.

Bối cảnh hiện nay có điểm giống với 50 năm trước, khi kỷ nguyên tài chính toàn cầu được tạo ra bởi Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Richard Nixon. Vào tháng 8/1971, ông đã đưa Hoa Kỳ thoát ra khỏi tiêu chuẩn vàng quốc tế và cho phép đồng USD phá giá.

Ngày nay, một kỷ nguyên mới trong kinh tế toàn cầu đang ló dạng mà không thể đoán trước được.

Trung Quốc đã tăng cường nỗ lực quốc tế hóa đồng nhân dân tệ, một phần để hạn chế bất kỳ sự suy giảm nào đối với nền kinh tế của chính nước này trong bối cảnh gia tăng căng thẳng với Washington. 

Bên cạnh đó, Trung Quốc đang đáp trả lo ngại rằng Washington đang vũ khí hóa đồng USD để áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Trung Quốc. Washington đã trừng phạt các công ty Trung Quốc như Huawei Technologies, cũng như các quan chức Trung Quốc giao dịch với Hồng Kông và Tân Cương.

Diana Choyleva, nhà kinh tế trưởng tại Enodo Economics, chuyên về Trung Quốc, cho biết: “Cuộc đua phát triển tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương Trung Quốc phải được nhìn nhận trong bối cảnh Bắc Kinh đang nỗ lực giành ảnh hưởng và quyền lực toàn cầu từ Mỹ”. 

Cụ thể, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số "là một thành phần quan trọng của giải pháp thay thế cho trật tự dựa trên đồng USD" mà Bắc Kinh đang xây dựng. Sự thành công của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số phụ thuộc vào sự chấp nhận của các quốc gia khác, bà nói.

"Bằng cách thực hiện thanh toán xuyên biên giới dễ dàng hơn và rẻ hơn, hệ thống đồng nhân dân tệ phôi thai có thể có sức hấp dẫn đặc biệt đối với các thị trường mới nổi, vốn bị kìm hãm bởi khả năng tiếp cận tốn kém với các khoản thanh toán toàn cầu dựa trên đồng USD nhưng cũng muốn giảm sự phụ thuộc của họ vào đồng USD vì lý do địa chiến lược", Choyleva cho biết.

Sự ra đi của hệ thống tiền tệ Bretton Woods vào năm 1971 đã mở đường cho một hệ thống tỷ giá hối đoái chỉ được xác định bởi các lực lượng thị trường. Tiền tệ không cố định bởi ai cũng như không được hỗ trợ bởi vàng. Không có gì hữu hình hỗ trợ tiền tệ, chỉ có điều kiện kinh tế trong nước và sự tin tưởng vào chính sách của một quốc gia.

Hệ thống này vẫn tiếp tục cho đến ngày nay, và đồng USD vẫn là đồng tiền ưu việt của thế giới, nhờ sự phụ thuộc toàn cầu vào nền kinh tế Hoa Kỳ, sự tin tưởng vào các thể chế của Hoa Kỳ và vai trò là siêu cường toàn cầu. Nó đã mang lại cho Hoa Kỳ ảnh hưởng to lớn về kinh tế và chính trị.

Nhưng giờ đây, các chuyên gia cho rằng, nền kinh tế toàn cầu phải đối mặt với một "điểm uốn" khác. Lạm phát tăng đáng kể, ngân sách Mỹ và thâm hụt thương mại đang tăng vọt, và việc tăng lãi suất có thể khiến đồng USD bị định giá quá cao.

Nổ lực quốc tế hóa đồng nhân dân tệ

Theo các nhà đầu tư và nhà kinh tế, ảnh hưởng kinh tế ngày càng tăng của Trung Quốc, chủ yếu là liên kết thương mại với một số quốc gia châu Á và châu Phi, cũng có thể thúc đẩy việc chấp nhận đồng nhân dân tệ là đối thủ chính của đồng tiền Mỹ.

Theo Michael Hasenstab, người điều hành Quỹ trái phiếu toàn cầu Templeton, cách tiếp cận kỹ thuật số của Trung Quốc "sẽ đẩy nhanh việc nâng giá đồng nhân dân tệ trên trường thế giới".

Xây dựng hệ thống thanh toán kỹ thuật số xuyên biên giới có nghĩa là Trung Quốc đang tạo tiền đề cho khả năng chuyển đổi nhân dân tệ đầy đủ hơn. Điều này sẽ thúc đẩy việc sử dụng đồng tiền này trong các giao dịch thanh toán ngoại hối.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) cho biết vào năm 2020: “Trong tương lai, chúng tôi sẽ tiếp tục thúc đẩy đều đặn việc quốc tế hóa đồng nhân dân tệ để phục vụ nền kinh tế thực, dựa trên các nguyên tắc thị trường”.

Trung Quốc sẽ tạo điều kiện dễ dàng hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài sử dụng đồng nhân dân tệ để đầu tư vào trái phiếu và cổ phiếu của Trung Quốc và sẽ thúc đẩy sự phát triển của thị trường nhân dân tệ ở nước ngoài. 

Ngân hàng trung ương cũng kỳ vọng đồng nhân dân tệ sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong việc định giá dầu thô, quặng sắt và các hàng hóa khác, cũng như trong việc giải quyết các giao dịch.

Trong những năm gần đây, dòng vốn đổ vào Trung Quốc tăng mạnh, một phần là do việc đưa tài sản bằng đồng nhân dân tệ vào các chỉ số chứng khoán và trái phiếu toàn cầu.

Vào tháng 3, FTSE Russell đã trở thành nhà cung cấp chỉ số mới nhất xác nhận kế hoạch đưa nợ chính phủ Trung Quốc vào chỉ số trái phiếu toàn cầu của mình, một động thái mà HSBC Holdings ước tính sẽ thu hút dòng vốn 150 tỷ USD mỗi năm.

Tỷ lệ nắm giữ trái phiếu và cổ phiếu bằng đồng nhân dân tệ của nước ngoài đứng ở mức kỷ lục 7.600 tỷ nhân dân tệ tính đến tháng 6, theo dữ liệu do ngân hàng trung ương của quốc gia này tổng hợp.

Quốc gia này cũng đang mở cửa thị trường tài chính trị giá 50.000 tỷ USD, thu hút hàng tỷ USD đầu tư từ Goldman Sachs và JPMorgan Chase.

Nhưng trung tâm của nỗ lực quốc tế hóa hiện nay là đồng nhân dân tệ kỹ thuật số. Công việc bắt đầu vào năm 2014. Đến năm 2017, ngân hàng trung ương đã làm việc với các tổ chức thương mại để thử nghiệm tiền tệ. 

Kể từ cuối năm 2019, PBOC đã bắt đầu các chương trình thử nghiệm cho e-CNY (cách gọi nhân dân tệ kỹ thuật số) ở một số khu vực đại diện. Các thử nghiệm đã đạt 34,5 tỷ nhân dân tệ giá trị giao dịch và hơn 20,8 triệu cá nhân đã mở một ví ảo lưu trữ tiền kỹ thuật số.

Việc phát hành và lưu hành e-CNY giống hệt với các quy trình tương tự đối với đồng nhân dân tệ thực. Đồng CNY điện tử có giá trị được chuyển giao bằng kỹ thuật số, nó được hỗ trợ bởi tín dụng có chủ quyền và được coi là đấu thầu hợp pháp.

"Dựa trên kinh nghiệm của các thử nghiệm trong nước và nhu cầu quốc tế, sự tôn trọng lẫn nhau đối với chủ quyền và tuân thủ tiền tệ, PBOC sẽ nghiên cứu thí điểm các chương trình thanh toán xuyên biên giới và sẽ làm việc với các ngân hàng trung ương và cơ quan quản lý tiền tệ có liên quan để thiết lập thỏa thuận trao đổi", PBOC cho biết trong báo cáo của mình.

Paul Mackel, trưởng bộ phận nghiên cứu của HSBC, cho biết: “Sự phát triển của e-CNY cuối cùng có thể góp phần vào mục tiêu dài hạn của PBOC là quốc tế hóa nhân dân tệ”. 

"Nếu xét về mặt tối ưu chi phí được chấp nhận rộng rãi trong các giao dịch xuyên biên giới, thì 'các thực thể không thuộc Hoa Kỳ và Trung Quốc' có thể trực tiếp trao đổi tiền tệ mà không liên quan đến đồng USD", ông nói thêm.

Bên cạnh đó, thương mại của Trung Quốc với các quốc gia châu Á và châu Phi đã tăng vọt, cho phép nước này ngày càng có nhiều hóa đơn bằng đồng nhân dân tệ. 

Charles Gave của Gavekal Research đã mệnh danh đây là "trật tự tiền tệ mới của châu Á".

PBOC cho biết trong Báo cáo quốc tế hóa nhân dân tệ năm 2020, việc sử dụng đồng nhân dân tệ xuyên biên giới đã tăng 24% trong năm 2018 và 2019, lên 19.670 tỷ nhân dân tệ, mức cao kỷ lục về khối lượng.

Đồng tiền nào sẽ thống lĩnh toàn cầu trong tương lai?

Trong khi các nhà chức trách đang thúc đẩy quốc tế hóa đồng nhân dân tệ, vào tháng 2 viện nghiên cứu tiền tệ kỹ thuật số của PBOC và trung tâm thanh toán bù trừ đã thiết lập một liên doanh với Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT).

Đây là những dấu hiệu đầu tiên cho thấy Bắc Kinh đang tiến tới việc sử dụng toàn cầu tiền tệ kỹ thuật số có chủ quyền theo kế hoạch của mình.

Tổ chức mới có tên Finance Gateway Information Services Co, được thành lập tại Bắc Kinh vào tháng Giêng, ngay khi xuất hiện lo ngại rằng Mỹ có thể cắt Trung Quốc khỏi nền tảng SWIFT trong bối cảnh căng thẳng leo thang.

PBOC cũng đã bắt đầu làm việc với các đối tác của mình ở Hồng Kông, Thái Lan và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất về việc sử dụng sổ cái kỹ thuật số các giao dịch. Mục đích là khai thác tiền tệ kỹ thuật số của các ngân hàng trung ương để làm cho các khoản thanh toán xuyên biên giới đa tiền tệ trở nên đơn giản hơn và rẻ hơn.

Tại Washington, chính quyền của Tổng thống Joe Biden đang tăng cường giám sát các kế hoạch của Trung Quốc đối với đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, Bloomberg đưa tin vào tháng 4. 

Một số quan chức Mỹ lo ngại đồng nhân dân tệ kỹ thuật số có thể là khởi đầu cho một nỗ lực dài hạn để lật đổ đồng USD và trở thành đồng tiền dự trữ thống trị trên thế giới.

Những lo ngại này không phải là không có cơ sở vì những động thái mới nhất của Trung Quốc có thể đang đe dọa vị thế toàn cầu của đồng USD, cũng như hệ thống tiền tệ xuất hiện sau Thế chiến II.

Các nhà phân tích cho rằng đồng USD được định giá quá cao so với các đồng tiền khác, vì nhiều người hy vọng sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với đồng bạc xanh.

Theo cho một bài báo do Ngân hàng Phát triển Châu Á phát hành trong năm nay, các nhà phân tích cũng cảnh báo rằng sự khác biệt giữa giá trị lý thuyết và giá trị thực tế của đồng USD cuối cùng có thể gây ra sự đảo ngược đột ngột và làm rung chuyển nền kinh tế toàn cầu, cũng như gây hại cho thị trường châu Á mới nổi.

50 năm trước, Tổng thống Nixon và nhóm của ông đã đưa ra một số quyết định khó khăn để đưa đồng USD trở thành nguồn dự trữ toàn cầu. Hơn 50 năm sau, tổng thống đương nhiệm và những người kế nhiệm sẽ phải đối mặt với thời điểm tính toán tương tự.