Joe Biden – Tập Cận Bình gặp nhau: Trung Quốc vui mừng, Mỹ thận trọng

Hai nhà lãnh đạo đã gạt bỏ ngôn từ gay gắt trong cuộc họp chính thức đầu tiên kể từ khi Biden nhậm chức Tổng thống Mỹ. Ông Tập đã chào nhà lãnh đạo Hoa Kỳ với tư cách là “người bạn cũ” và người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Zhao Lijian cho biết, cuộc trao đổi diễn ra thẳng thắn và mang tính xây dựng.

“Nếu mối quan hệ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ không thể quay trở lại được như quá khứ thì 2 nước phải đối mặt với tương lai”, Zhao nói và gọi cuộc họp là “có lợi cho việc gia tăng kỳ vọng tích cực ... cho quan hệ Mỹ-Trung ”.

Tuy nhiên, cả hai bên đều giữ vững lập trường của mình về các vấn đề vốn đã gây chia rẽ giữa Washington và Bắc Kinh, trong đó có việc ông Tập cảnh báo rằng, Mỹ và Đài Loan đang “đùa với lửa”.

Hai quốc gia đang hướng tới việc chấm dứt tình trạng tồi tệ trong quan hệ vốn tăng nhanh dưới thời cựu Tổng thống Donald.

Cuộc họp trực tuyến này kéo dài hơn 3 giờ đồng hồ, diễn ra vào sáng thứ Ba theo giờ Bắc Kinh và vào tối thứ Hai theo giờ Washington.

“Như tôi đã nói trước đây, đối với tôi, trách nhiệm của chúng ta với tư cách là các nhà lãnh đạo của Trung Quốc và Hoa Kỳ là đảm bảo rằng sự cạnh tranh giữa 2 quốc gia không trở thành xung đột, cho dù có chủ đích hay ngoài ý muốn”, Biden nói với ông Tập khi bắt đầu cuộc họp.

Nhà Trắng không đặt cao kỳ vọng vào cuộc họp này và không có thông báo quan trọng nào được đưa ra. Tuy nhiên, các quan chức Nhà Trắng cho biết hai nhà lãnh đạo đã có một cuộc trao đổi thực chất.

Ông Tập đã lặp lại giọng điệu thân ái của Biden trong bài phát biểu khai mạc và nói rằng: “Trung Quốc và Hoa Kỳ cần tăng cường giao tiếp và hợp tác”.

Ông Wang Huiyao, Giám đốc Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa có trụ sở tại Bắc Kinh cho biết, giọng điệu tích cực trên co vai trò giúp cho các quan chức ở cả hai phíac cố gắng xác định điểm chung thay vì tìm lỗi với nhau, cho dù là về thương mại, biến đổi khí hậu hay các vấn đề địa chính trị như Afghanistan và Triều Tiên.

“Tôi coi cuộc đối thoại này là một yếu tố ổn định trong quan hệ song phương. Tôi không mong đợi hội nghị thượng đỉnh này sẽ đưa chúng ta trở lại những ngày xưa tốt đẹp nhưng chắc chắn nó sẽ ngăn chặn một vòng xoáy đi xuống", ông Wang Huiyao nói.

Hai nhà lãnh đạo đã có một cuộc thảo luận mở rộng về vấn đề Đài Loan, đại diện phía Mỹ cho biết.

Căng thẳng gia tăng khi Trung Quốc gần đây đã điều động ngày càng nhiều máy bay chiến đấu tới hòn đảo này, trong khi Mỹ và các đồng minh thường xuyên cho tàu chiến qua eo biển Đài Loan để khẳng định quyền tự do hàng hải.

Ông Tập đổ lỗi căng thẳng này là do phía Đài Loan đang tìm kiếm sự hỗ trợ của Hoa Kỳ để đạt tuyên bố độc lập và phía Mỹ sử dụng Đài Loan để kiềm chế Trung Quốc, một tuyên bố của Trung Quốc trong cuộc họp cho biết.

“Những động thái như vậy cực kỳ nguy hiểm và chẳng khác nào đùa với lửa. Ai chơi với lửa sẽ bị bỏng ”, thông cáo viết.

Cố vấn an ninh quốc gia của Nhà Trắng Jake Sullivan cho biết, ông Biden đã nhắc nhở ông Tập rằng ông đã bỏ phiếu với tư cách thượng nghị sĩ cho Đạo luật Quan hệ Đài Loan, đạo luật định hình các thông số trong mối quan hệ Mỹ - Đài Loan và có hiệu lực từ năm 1979.

“Vì vậy, ông ấy hiểu sâu sắc, trước mắt, rằng hành động nói rõ rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm định hình tương lai của Đài Loan bằng các biện pháp hòa bình khác đều là mối quan tâm đối với Hoa Kỳ”, ông Sullivan nói tại một hội thảo trên web do Viện Brookings, Washington tổ chức.

Các lực lượng quân sự Trung Quốc đã tổ chức một số cuộc tập trận vào tuần trước gần Đài Loan để đáp lại chuyến thăm của một phái đoàn quốc hội Hoa Kỳ tới hòn đảo này.

Nhà Trắng cho biết, ông Biden nhắc lại rằng Hoa Kỳ sẽ tuân thủ chính sách “Một Trung Quốc”, công nhận Bắc Kinh là chính phủ của Trung Quốc nhưng cho phép quan hệ không chính thức và quan hệ quốc phòng với Đài Bắc.

Ông Biden cũng nói rõ rằng, Hoa Kỳ “phản đối mạnh mẽ những nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng hoặc phá hoại hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan”, một tuyên bố của Nhà Trắng cho biết.

Cũng tại cuộc họp này, ông Biden một lần nữa nêu lên những lo ngại về các vấn đề nhân quyền của Trung Quốc và nói rõ rằng, ông tìm cách “bảo vệ người lao động và các ngành công nghiệp Mỹ khỏi các hành vi kinh tế và thương mại không công bằng của Trung Quốc”. Hai bên cũng nói về những thách thức trong khu vực, bao gồm Triều Tiên, Afghanistan và Iran.

Paul Haenle, một cựu quan chức Mỹ và chuyên gia về Trung Quốc tại Carnegie Endowment for International cho biết, cuộc gặp có thể đưa quan hệ lên một nền tảng ổn định hơn trong thời gian tới nhưng hai nước vẫn chưa giải quyết được những thách thức lâu dài về cấu trúc trong mối quan hệ.

Ông nói: “Đây thực sự chỉ là cơ hội để hai nhà lãnh đạo nêu rõ ý định, ưu tiên và mối quan tâm về mối quan hệ và bắt đầu thiết lập các điều khoản về kỷ nguyên mới trong quan hệ Mỹ-Trung”.

Tổng thống Hoa Kỳ đã sử dụng Phòng Roosevelt cho cuộc trao đổi qua video với ông Tập cùng với Ngoại trưởng Antony Blinken và một số phụ tá.

Về phần mình, ông Tập được một số cố vấn tháp tùng tại Phòng Đông của Đại lễ đường Nhân dân.

Ông Biden lẽ ra muốn gặp trực tiếp ông Tập, nhưng nhà lãnh đạo Trung Quốc đã không rời khỏi đất nước kể từ khi đại dịch coronavirus bùng phát.

Tại cuộc gặp, ông Biden lưu ý rằng, cả hai đã dành một khoảng thời gian "khủng khiếp ... rất nhiều" để nói chuyện với nhau trong nhiều năm và chưa bao giờ bỏ đi câu hỏi trong đầu rằng “người đàn ông kia đang nghĩ gì".

Ông Tập, người đã gọi Biden là “bạn cũ” bởi hai người đã gặp nhau vào năm 2013 khi ông Biden thăm Trung Quốc với tư cách phó Tổng thống, dường như muốn làm sống lại những ngày đầu của mối quan hệ cá nhân khi nói: “Tôi rất vui khi gặp lại người bạn cũ của mình”.

Tuy nhiên, mối quan hệ này đã không còn nồng ấm khi cả hai đều là nguyên thủ quốc gia.

Vào tháng 6 năm nay, Biden đã nổi cáu khi được một phóng viên hỏi liệu rằng ông có muốn thúc giục “người bạn cũ” của mình hợp tác với Tổ chức Y tế Thế giới để điều tra về nguồn gốc của coronavirus hay không.

Bất chấp những căng thẳng, mối quan hệ giữa hai nước đã có những bước tiến trong những tháng gần đây.

Tuần trước, hai nước đã cam kết tại các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên hợp quốc ở Glasgow, Scotland nhằm tăng tốc hành động kiềm chế lượng khí thải gây hại cho khí hậu.

Nhà Trắng cho biết, họ coi hợp tác về biến đổi khí hậu, điều mà hai quốc gia nên hợp tác bất chấp sự khác biệt về các vấn đề khác.

"Điều này không có lợi cho một trong hai quốc gia của chúng ta nhưng đó vai trò lãnh đạo thế giới có trách nhiệm", Biden nói với ông Tập.

“Bạn là một nhà lãnh đạo lớn trên thế giới và Hoa Kỳ cũng vậy”, ông Biden nói.