Doanh nghiệp lo phá sản nếu phải tái xuất bột mì nhiễm cỏ dại

Doanh nghiệp lo sốt vó

Cuộc họp khẩn tại TP.HCM trước nguy cơ phải ngưng nhập khẩu lúa mì ngày 8/10 tại TP.HCM, do Hội lương thực thực phẩm thành phố tổ chức, các nhà khoa học, doanh nghiệp… đều chỉ ra quy định này chưa đánh giá hết tác động đến một ngành hàng có phạm vi liên đới đến cả xã hội.

Nguyên nhân khiến mặt hàng này có thể bị ngưng nhập là do gần đây, nhiều lô hàng nhập về bị phát hiện có cỏ cirsium arvense (tiếng Việt là cỏ ké đồng), một loại cỏ mà Cục Bảo vệ thực vật lo ngại có thể lây lan tại Việt Nam, ảnh hưởng đến cây trồng trong nước.

Theo các doanh nghiệp, không có nguồn lúa mì nào trên thế giới mà không nhiễm loại cỏ dại này.

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP.HCM (FFA) cho rằng, thiệt hại sẽ cho toàn bộ xã hội. Trong đó nhóm dịch vu ăn uống, du lịch chịu tác động lớn nhất vì các doanh nghiệp sản xuất thực phẩm có sử dụng nguyên liệu là bột mì, từ bánh mì, bánh bao, kẹo, mì tôm, fastfood… đều sẽ bị ảnh hưởng bởi quy định này.

Theo bà Kao Huy Phương, Phó Tổng giám đốc ABC Bakery, trung bình mỗi ngày ABC Bakery sử dụng khoảng 13 tấn bột mì, cao điểm có thể lên tới 20 tấn. Từ trước đến nay công ty vẫn sử dụng bột mì của nhà cung cấp trong nước.

Tuy nhiên, theo bà Phương, nếu vì lý do tồn dư Cirsium arvense mà các nhà máy bột mì không nhập được lúa mì, công ty có thể sẽ phải nhập khẩu bột mì xay sẵn từ nước ngoài với giá cao và đội thêm chi phí. Những khoản phát sinh này đều sẽ bị tính vào giá thành và người tiêu dùng chính là người chịu thiệt.

Bà Huỳnh Kim Chi, Chủ tịch HĐQT Công ty bột mì quốc tế cho hay, doanh nghiệp của bà đang nhập khẩu 1 tàu lúa mì trị giá trên 200 tỷ đồng, hàng đang trên đường về Việt Nam. Nếu cập cảng đúng thời điểm quy định có hiệu lực, hàng buộc phải tái xuất, thiệt hại không chỉ nằm ở con số 200 tỷ nói trên mà còn là đời sống cho hơn 500 công nhân khi nhà máy phải ngưng hoạt động do không có nguyên liệu, thị trường không có hàng hóa tiêu dùng.

Đại diện một đầu mối chuyên nhập khẩu lúa mì về phân phối cho các doanh nghiệp trong nước cho biết, mỗi chuyến tàu chở lúa mì từ Mỹ, Úc, hay Canada, Nga… khoảng 30.000 – 50.000 tấn, trị giá khoảng 20 triệu USD (tương đương gần 500 tỷ đồng). Nếu buộc phải tái xuất, thiệt hại sẽ vô cùng lớn cho các nhà nhập khẩu.

“Các ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi có thể thay thế bằng nguyên liệu ngô, sắn, nhưng riêng ngành bột mì làm thực phẩm thì không thể thay thế được”, ông này cảnh báo.

Không quản được thì cấm (?)

TS.Trần Duy Khanh, chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp, Viện trưởng Viện nghiên cứu và đào tạo doanh nhân APEC phân tích, loại cỏ ké đồng hoàn toàn không có độc tố gây hại cho con người mà chỉ có đặc tính là cạnh tranh về dinh dưỡng đối với các loại cây trồng trên cánh đồng, đặc biệt là cánh đồng trồng lúa mì.

Hiện chưa có báo cáo ghi nhận về sự sinh trưởng của loại cỏ này tại Việt Nam dù lúa mì đã được các doanh nghiệp nhập khẩu từ hàng chục năm nay để sản xuất bột mì.

Loại cỏ ké đồng đang gây khó khăn cho các nhà nhập khẩu lúa mì.

Theo ông Khanh, trong một số văn bản của Bộ Nông nghiệp, có mô tả loại cỏ dại này xuất hiện nhiều tại các nước Bắc Á thời gian gần đây, có thể ở Việt Nam cũng có rồi nhưng chưa phát hiện ra. Nhưng các nước không áp dụng cứng nhắc như Việt Nam.

Các doanh nghiệp cho rằng, loại cỏ dại này mọc lẫn với cây lúa mì, mà việc thu hoạch ở các nước xuất khẩu mặt hàng này thực hiện theo quy mô công nghiệp nên không tránh khỏi việc tồn dư trong hạt lúa mạch khi về Việt Nam. Nhưng cũng cần đánh giá một cách khoa học liệu với điều kiện khí hậu nhiệt đới ở Việt Nam loại cỏ dại vùng ôn đới này có dễ dàng sinh sôi, nảy nở.

Ông Phan Thanh Hiếu, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Bột mì Bình An cho biết, nhiều lô hàng của công ty nhập khẩu về có phát hiện loại cỏ này và vẫn được đưa vào sản xuất nhưng có sự kiểm soát chặt chẽ. Lúa mì được đưa qua máy móc để loại bỏ tạp chất, trong đó có cỏ dại. Tạp chất này sẽ được thiêu hủy ở nhiệt độ cao dưới sự chứng kiến của chi cục kiểm dịch thực vật.

Đã có khuyến nghị từ cơ quan chức năng là các nhà nhập khẩu tìm kiếm những nguồn hàng từ các nước không có tồn dư loài cỏ dại này. Tuy nhiên, hầu như những nước có sản xuất lúa mì đều có sự xuất hiện của cỏ Cirsium arvense. Nên giải pháp này không khả thi. Chưa kể là nhiều doanh nghiệp đã ký hợp đồng với đối tác thời hạn cả năm, giờ phải ngưng đột ngột.

FFA cho biết, sẽ có văn bản gửi Bộ NN&PTNT tranh luận về các căn cứ của việc ban hành quy định nêu trên của Cục Bảo vệ thực vật; hệ lụy đối với doanh nghiệp và xã hội. Đồng thời kiến nghị hủy bỏ quy định nêu trên.

“Nếu Bộ NN&PTNT không trả lời, Hội sẽ tiếp tục kiến nghị lên Thủ tướng để có thể tháo gỡ được vướng mắc này trước ngày 1/11”, đại diện cơ quan này cho hay.

Điều bất ngờ là theo bà Phạm Khánh Phong Lan, Trưởng ban An toàn thực phẩm TP.HCM, rà soát hệ thống văn bản pháp luật, đến nay bà cũng không thể tìm ra văn bản chính thức của Cục BVTV.

Trong khi đó, chỉ Bộ NN&PTNT mới có thẩm quyền đưa ra các quy định như trên. Cục chỉ có thể đưa ra các quy định tạm thời và chỉ trong những trường hợp khẩn cấp. Bà Lan cho rằng, tính pháp lý của văn bản này cần phải được xem xét lại.