Điều gì giúp CEO Grab nắm giữ 60,4% quyền biểu quyết dù chỉ có 2,2% cổ phần?

Sau khi thông báo kế hoạch đưa Grab IPO với mức định giá dự kiến 39,6 tỷ USD, CEO Anthony Tan đã nói với các nhân viên rằng thỏa thuận này chỉ chạm vào "phần nổi của tảng băng" so với tác động của tập đoàn lên nền kinh tế số khu vực Đông Nam Á, theo Nikkei.

Grab có trụ sở tại Singapore là một trong những công ty lớn nhất trong khu vực. Grab cung cấp các dịch vụ dựa trên ứng dụng từ gọi xe đến giao hàng cho đến tài chính.

Kế hoạch niêm yết tại Nasdaq (sàn giao dịch điện tử lớn thứ hai tại Hoa Kỳ hiện nay) của Grab hiện đã bị đẩy lùi vào cuối năm nay - sẽ thông qua việc sáp nhập với một công ty mua lại có mục đích đặc biệt, hay còn gọi là SPAC, thuộc Altimeter Capital có trụ sở tại Thung lũng Silicon, giúp các nhà đầu tư Hoa Kỳ tiếp xúc với Đông Nam Á vốn là thị trường đang phát triển nhanh chóng.

Việc hoãn niêm yết đã được thông báo vào ngày 9/6 vừa rồi được cho là bởi SPAC, còn được gọi là các công ty "kiểm tra séc trắng", đang bị giám sát chặt chẽ. 

Việc hoãn lại diễn ra trong bối cảnh môi trường kinh doanh của Đông Nam Á cũng đang thay đổi, với việc đối thủ truyền kiếp đến từ Indonesia là Gojek tiến tới việc sáp nhập có khả năng sẽ khiến Grab phải cạnh tranh gay gắt hơn.

Thị trường định giá Grab như thế nào vẫn chỉ là dự đoán, tuy nhiên có một điều chắc chắn: Tương lai tập đoàn sẽ phụ thuộc rất nhiều vào vị CEO 39 tuổi  Anthony Tan  - người sẽ giành được 60,4% quyền biểu quyết mặc dù chỉ có 2,2% cổ phần sau thương vụ IPO thông qua SPAC diễn ra vào cuối năm nay.

Quyền kiểm soát không tương xứng với số cổ phần sở hữu khiến nhiều người đặt câu hỏi với Anthony Tan: Liệu anh ta có xứng đáng và tạo được niềm tin cho các nhà đầu tư? 

Ấn tượng trong mắt nhà đầu tư quốc tế

Cách đây 9 năm, Tan thành lập MyTeksi (tiền thân của Grab), một công ty khởi nghiệp đặt xe taxi ở quê nhà Malaysia cùng người bạn cùng lớp ở Harvard - Tan Hooi Ling. Tan có khởi đầu thuận lợi do đã quen thuộc với ngành giao thông vận tải vì có gia đình điều hành Tan Chong Motor, một nhà phân phối ô tô lớn ở Malaysia.

Tan có tham vọng tạo ra hệ thống giao thông an toàn và minh bạch hơn ở Đông Nam Á, nơi việc bắt taxi vẫn còn nhiều rủi ro - đặc biệt là với phụ nữ và các tài xế thường đẩy giá cước taxi lên quá cao.

Chua Kee Lock, Giám đốc điều hành của quỹ đầu tư mạo hiểm Vertex Holdings có trụ sở tại Singapore nói với Nikkei Asia: "Tan đặt mục tiêu rất rõ ràng: Anh ấy muốn biến MyTeksi thành ứng dụng thống trị trong khu vực ở mảng đi chung xe."

Theo Chua, Vertex vào năm 2013 đã trở thành nhà đầu tư tổ chức đầu tiên của Grab. Với tư duy "rất tập trung", Tan đã thu hút thành công nhiều nhà đầu tư hơn khi công ty ngày càng phát triển bao gồm SoftBank Group, Didi Chuxing, Toyota Motor, Microsoft.

Jixun Foo của GGV Capital, một nhà đầu tư ban đầu khác vào Grab, cho biết: “Anh ấy rất khiêm tốn, có khả năng lắng nghe và học hỏi, và điều đó đã giúp anh ấy xây dựng niềm tin mạnh mẽ với đội ngũ và các nhà đầu tư của mình trong suốt thời gian qua”.

Những người đồng sáng lập luôn đưa ra quyết định với sự tham khảo ý kiến ​​của nhau và hội đồng quản trị.

Các khoản tiền mà Tan giành được từ các tập đoàn uy tin dùng để đưa ra các ưu đãi dành cho tài xế và chiết khấu cho người dùng, những đặc quyền cần thiết khi Grab muốn xây dựng thành một thương hiệu phổ biến tại Đông Nam Á.

Từ một công ty địa phương, Grab cạnh tranh sòng phẳng với Uber - ứng dụng gọi xe nổi tiếng toàn cầu trong khoảng 5 năm trước khi đẩy chính Uber khỏi khu vực Đông Nam Á vào năm 2018. Ngay sau thương vụ Uber, Grab tiếp tục tăng tốc thực hiện chiến lược "siêu ứng dụng" và mở rộng mũi nhọn sang các lĩnh vực mới như giao hàng, tài chính,...

Tan còn có một ưu điểm khác là khả năng thúc đẩy nhân viên từ các giám đốc cấp cao đến tài xế. Anh thường xuyên trực tiếp giao đồ ăn để hiểu được nhu cầu của người dùng và lái xe Grab. Điều này có ý nghĩa không nhỏ khi Grab hiện có khoảng 5 triệu "tài xế đối tác" và là lực lượng không thể thiếu để vận hành tập đoàn.

Cổ đông lớn ở Grab mong muốn biến Tan thành "CEO trọn đời"

Sức hút của Grab thể hiện ở khả năng gây quỹ, thực hiện chiến lược và xây dựng mối quan hệ với các chính phủ của Tan - một kỹ năng quan trọng khi điều hành một doanh nghiệp vận tải.

Theo Howard Yu, một giáo sư tại Trường Kinh doanh IMD của Thụy Sĩ cho biết, chính nhờ khả năng lãnh đạo tốt đế giúp Tan đảm bảo được 60,4% quyền biểu quyết.

Hiện nay thị trường toàn cầu đang ngập tràn thanh khoản, các nhà đầu tư Mỹ đang tìm cách đa dạng hóa danh mục đầu tư của họ khỏi Mỹ, và các thị trường ở Trung Quốc và Đông Nam Á đang vẫy gọi họ. "Có lẽ hầu hết các nhà đầu tư đều đã tiếp cận với 2 gã khổng lồ Alibaba và Tencent. Vì vậy, họ đã bắt đầu chú ý hơn đến Đông Nam Á. Tuy đây là khu vực không hẳn có nhiều ứng viên tiềm năng, nhưng sự thật là Grab là một ứng viên sáng giá".

Những người sáng lập thường hy vọng sẽ giữ được một lượng quyền kiểm soát nhất định sau khi công khai.

Một người sáng lập mạnh mẽ với quyền kiểm soát đa số có thể đưa ra quyết định nhanh chóng và tập trung vào chiến lược dài hạn mà không bị ám ảnh bởi những biến động thị trường chứng khoán ngắn hạn.

Đối với Tan, việc nắm trong tay phần lớn quyền biểu quyết sẽ cho phép anh ấy tiếp tục điều hành công việc kinh doanh theo cách tác động mạnh mẽ đến thị trường Đông Nam Á, như cách anh ấy đã làm kể từ khi thành lập MyTeksi.

Theo Nikkei Asia, mong muốn giữ quyền kiểm soát của Tan nổi lên sau khi thương vụ sáp nhập giữa Grab và Gojek sụp đổ. Các cổ đông lớn ở Grab mong muốn biến Tan thành "CEO trọn đời" khi trao cho anh quyền kiểm soát đa số và cả quyền phủ quyết với các quyết định từ hội đồng quản trị. 

Bằng cách IPO thông qua SPAC, Grab đã đi tắt để niêm yết trên thị trường chứng khoán, đạt được mức định giá gần 40 tỷ USD và cho phép Anthony Tan duy trì sức ảnh hưởng ở tập đoàn.

Gojek hiện đã công bố kế hoạch hợp nhất với gã khổng lồ thương mại điện tử Tokopedia tại địa phương. Thực thể kết hợp, GoTo, cũng có kế hoạch ra mắt công chúng trong năm nay.

Thị trường sẽ theo dõi chặt chẽ Grab khi hãng này tiến tới việc kết thúc thương vụ sáp nhập SPAC vào cuối năm 2021.

Lawrence Loh, phó giáo sư tại Trường Kinh doanh Đại học Quốc gia Singapore và là chuyên gia quản trị doanh nghiệp, cho biết: “Việc có tỷ lệ sở hữu và quyền biểu quyết không tương xứng theo cơ cấu cổ phần kép không phải là điều bất thường, đặc biệt là đối với các công ty khởi nghiệp hoặc doanh nghiệp gia đình. Nhưng tỷ lệ quyền biểu quyết trên tỷ lệ sở hữu của Tan là rất cao".

Những thách thức lớn đi kèm với quyền lực

Tại Tập đoàn Sea - tập đoàn thương mại điện tử và trò chơi trực tuyến đứng sau ứng dụng mua sắm Shopee cũng như là đối thủ công nghệ trong khu vực của Grab - người sáng lập kiêm CEO Forrest Li kiểm soát 37,7% quyền biểu quyết và sở hữu 25,1% cổ phần tính đến tháng Ba, theo báo cáo thường niên mới nhất được công bố vào tháng Tư.

Bom Suk Kim, người sáng lập và CEO của Coupang sở hữu 76,7% quyền biểu quyết và 10,2% cổ phần sở hữu khi công ty thương mại điện tử Hàn Quốc IPO vào năm nay.

"Một khi Grab được niêm yết, thách thức quan trọng hơn đối với Tan là tạo dựng niềm tin với các nhà đầu tư đại chúng bằng hệ thống quản trị tốt và minh bạch. Tan đã làm rất tốt vai trò một nhà lãnh đạo, tuy nhiên sau Grab sau IPO là câu chuyện hoàn toàn khác bởi lúc này công ty cần tuân theo các quy tắc niêm yết", Phó giáo sư Loh nói.

Theo tài liệu IPO của công ty, khi công khai, Grab sẽ có 7 giám đốc, bao gồm cả đồng sáng lập và CEO Uber, Dara Khosrowshahi. Tan nói với Nikkei Asia vào tháng 4 rằng công ty của ông "sẽ tiếp tục phát triển quản trị công ty của chúng tôi cho phù hợp để đảm bảo chúng tôi có một hội đồng quản trị đa dạng."

Không dừng lại ở đó, Tan sẽ phải thuyết phục các nhà đầu tư rằng Grab đang trên đường đi đến lợi nhuận. Start-up "kỳ lân" nổi tiếng đã ghi nhận khoản lỗ ròng 2,7 tỷ USD vào năm ngoái và lỗ lũy kế nay đã lên tới 10 tỷ USD. 

Việc khi nào nó có thể có lãi vẫn là một câu hỏi lớn. Grab phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ như GoTo và Sea của Singapore, công ty niêm yết giá trị nhất Đông Nam Á.

Việc sáp nhập giữa Grab và đối tác SPAC được cho là sẽ diễn ra vào tháng 7 nhưng hiện đã được ấn định hoàn thành vào quý IV năm nay khi các kiểm toán viên xem xét tình hình tài chính của Grab trong ba năm qua.

Sự chậm trễ cũng diễn ra khi sự bùng nổ SPAC đang dần mất đà, với giá cổ phiếu của Altimeter Growth đã giảm hơn 20% so với mức đỉnh gần đây vào ngày 13/4, khi công ty công bố thương vụ Grab.

Bằng cách hợp nhất với SPAC - một công ty đại chúng không có hoạt động thương mại và không có ý định nào khác ngoài mục tiêu cuối cùng là mua một công ty hiện có, Grab đã đi tắt để niêm yết trên thị trường chứng khoán, đạt được mức định giá gần 40 tỷ USD và cho phép người sáng lập của mình duy trì sự chặt chẽ trong quản lý.

Howard Yu chỉ ra rằng sự kiểm soát không cân đối của Tan sẽ trở thành "một trường hợp điển hình lớn" khi các nhà đầu tư tương lai cân nhắc liệu kiểu cấu trúc quản trị này có thể chấp nhận được hay không.

Giáo sư nói thêm, "Nếu Grab trở nên ổn, chúng ta sẽ thấy một loạt các đợt IPO trong tương lai vì Grab đã trở thành một tiền lệ của kiểu cấu trúc quản trị này. Nhưng nếu điều gì đó xảy ra với Anthony, chiến lược kinh hoặc không mang lại lợi ích gì cho công ty, khi đó kiểu cấu trúc này sẽ trở thành một cơn ác mộng trong tương lai".

"Đó là một trường hợp toàn cầu về cách chúng tôi thiết lập cơ cấu quản trị phù hợp giữa các công ty khởi nghiệp. Mọi người sẽ chú ý đến điều này."

(Theo Nikkei Asia)