Điều gì đã dẫn đến vụ tai nạn tàu hỏa chết người nhất châu Âu trong một thập kỷ

Một vụ va chạm trực diện giữa tàu chở khách và tàu chở hàng ở Hy Lạp hôm 28/2 đã khiến hàng chục người thiệt mạng và nhiều người khác bị thương. Trong khi đó, ở châu Âu, du lịch bằng đường sắt vẫn là một hình thức phổ biến, tương đối hợp lý và thuận tiện.

Nhìn chung, di chuyển bằng đường sắt vẫn có độ an toàn tốt và ngày càng tiến bộ hơn trong những năm qua. Tuy nhiên, thảm kịch ở Hy Lạp là một lời nhắc nhở về mức độ nghiêm trọng của các vụ tai nạn chết người khi chúng xảy ra.

Vụ tai nạn đêm ngày 28/2 (giờ địa phương), được cho là vụ tai nạn đường sắt tồi tệ nhất ở Hy Lạp trong vòng nhiều thập kỷ, xảy ra khi hai đoàn tàu đi ngược chiều nhau trên cùng một đường ray.

Bộ trưởng Karamanlis cho biết ông cảm thấy "nghĩa vụ" của mình là phải từ chức "như một nhiệm vụ cơ bản thể hiện sự tôn trọng đối với ký ức về những người đã chết một cách bất công".

Ông Karamanlis chia sẻ, khi chính phủ của ông bắt đầu tiếp quản vào năm 2019, nó đã thừa hưởng một hệ thống đường sắt không phù hợp với thế kỷ 21 nhưng những nỗ lực của bộ của ông để cải thiện hệ thống này là không đủ để ngăn chặn vụ tai nạn hôm 28/2.

Theo Bloomberg, nhiều người trên đoàn tàu chở khách là sinh viên trở về sau kỳ nghỉ cuối tuần dài ở Hy Lạp. Chia sẻ với truyền thông địa phương, một số người sống sót sau vụ việc cho biết tác động của vụ tai nạn mạnh đến nỗi một hành khách bị ném qua cửa sổ. Lực lượng cứu hộ đã tìm thấy thi thể các nạn nhân cách đường ray tới 40m.

Roubini Leontari, Giám đốc điều tra tại bệnh viện đa khoa Larissa, cho biết hầu hết nạn nhân là những người trẻ tuổi và một số sẽ cần được xác định bằng DNA của họ.

Theo các quan chức cảnh sát, người quản lý nhà ga ở thành phố Larissa gần đó đã bị bắt vào ngày 1/3 vì cáo buộc gây ra cái chết hàng loạt do sơ suất.

Khi đến thăm hiện trường vụ tai nạn ngày 1/3, Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis thông báo chính thức để tang 3 ngày đối với các nạn nhân, đồng thời cho biết: "Tôi có thể đảm bảo với các bạn rằng chúng tôi sẽ tìm ra nguyên nhân của thảm kịch này và sẽ làm bất cứ điều gì có thể để việc này không lặp lại lần nữa".

Phản ứng cho đến nay đã được nhanh chóng. Khi các cuộc biểu tình nổ ra ở Athens và các thành phố khác, trưởng ga chịu trách nhiệm về việc thay đổi điểm thủ công có thể ngăn chặn vụ tai nạn hiện đang bị bắt giữ vì tội ngộ sát, trong khi Bộ trưởng Giao thông Hy Lạp đã từ chức. 

Đất nước sẽ tổ chức các cuộc bầu cử quốc gia trong những tháng tới, với sự va chạm hiện đang đóng một vai trò quan trọng đối với các cử tri. Mặc dù vậy, thông điệp chung cho đến nay của Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis vẫn là nguyên nhân của vụ tai nạn không phải do sự lơ là của chính quyền mà là "lỗi thảm khốc của con người".

Nếu đúng như vậy, chắc chắn đó là lỗi của con người mà tình trạng nghèo nàn của hệ thống đường sắt Hy Lạp ngày càng có nhiều khả năng xảy ra. (Bản thân Mitsotakis cũng chỉ ra "sự chậm trễ kinh niên" trong việc thực hiện các dự án đường sắt). Mạng lưới này đã hoạt động với mức độ rủi ro hành khách cao nhất châu Âu trong một thời gian. 

Theo một báo cáo được Văn phòng Đường bộ và Đường sắt của Anh công bố vào ngày 23 tháng 2 , các tuyến đường sắt của Hy Lạp gây rủi ro cao nhất cho hành khách với biên độ đáng kể từ năm 2017 đến 2021, những năm gần đây nhất có dữ liệu. 

Nhìn chung, đường sắt Hy Lạp có tỷ lệ rủi ro cao nhất đối với hành khách tính theo số km tàu đã đi cũng như rủi ro cao nhất đối với nhân viên và người dân đi qua các điểm giao cắt đường sắt.

Có vẻ không thực tế khi so sánh Hy Lạp, một quốc gia có dân số ít và đang gặp khủng hoảng kinh tế gần đây, với một quốc gia như Pháp, quốc gia nổi tiếng với khoản đầu tư hào phóng vào đường sắt. Tuy nhiên, đường sắt của Hy Lạp có rủi ro lớn hơn đối với sự an toàn của hành khách so với bất kỳ quốc gia nào trong Khối Đông Âu cũ của Châu Âu, mức độ rủi ro toàn quốc của nước này cao hơn Slovenia và Cộng hòa Séc hơn năm lần.

Các nguyên nhân có thể của những tiêu chuẩn thấp này là khác nhau. Công ty điều hành tàu hỏa của Hy Lạp, Hellenic Train, đã được tư nhân hóa vào năm 2017, dẫn đến cấu trúc bị rạn nứt, trong đó công ty cơ sở hạ tầng đường sắt, vẫn thuộc sở hữu nhà nước, bị thiếu vốn và bị bỏ mặc. Đường sắt của Hy Lạp vẫn không có tín hiệu điện tử hoặc hệ thống cảnh báo và bảo vệ tàu tiêu chuẩn ở những nơi khác ở châu Âu. 

Việc lắp đặt Hệ thống kiểm soát tàu châu Âu, tính toán tốc độ tối đa an toàn cho tàu và ghi đè người lái nếu vượt quá tốc độ này, thực sự đã được giới thiệu ở Hy Lạp. Tuy nhiên, nó đã liên tục bị trì hoãn, một tình trạng khiến người đứng đầu ủy ban chịu trách nhiệm thực hiện nó phải từ chức vào năm 2022.

Trong trường hợp không có các công cụ như vậy, hệ thống phần lớn được chạy thủ công ngay cả khi các bước được thực hiện theo hướng tự động hóa. Tuần này, một lãnh đạo công đoàn đường sắt nói với tờ Kathimerini của Hy Lạp rằng trên đoạn đường xảy ra vụ tai nạn, hệ thống báo hiệu và vận hành tự động trên đoạn đường đó đơn giản là không hoạt động.

Vấn đề không phải là mới: Các thành viên của Liên minh đã phản đối sự vắng mặt của hệ thống kể từ năm 2016, trong khi một lá thư cảnh báo về nguy cơ hành khách cao gần đây nhất là vào đầu tháng Hai.

Vaibhav Puri, giám đốc Chiến lược ngành và Chuyển đổi tại Ủy ban An ninh và An toàn Đường sắt của Anh, cho biết những hệ thống này, mặc dù có giá trị, nhưng không phải là yếu tố quan trọng duy nhất trong việc duy trì an toàn đường sắt.

"Có rất nhiều hệ thống đường sắt không ở mức độ phức tạp cao và hoạt động hoàn hảo, cũng như những hệ thống có độ phức tạp đó có thể bị hỏng". Ông nói, điều quan trọng không kém là thông tin liên lạc quan trọng đảm bảo rằng dữ liệu về tai nạn, rủi ro và suýt xảy ra tai nạn được thu thập, chia sẻ và phản ánh. "Điều quan trọng là phải xem xét tất cả các tình huống mà mọi thứ không nhất thiết phải là phương pháp hay nhất, ngay cả khi sự cố không xảy ra".

(Nguồn: Bloomberg)