Đâu là nguyên nhân thực sự của căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên?

Tạo áp lực

Khi căng thẳng gia tăng giữa hai miền Triều Tiên, không có gì khó hiểu khi sự chú ý tập trung vào vai trò của Kim Yo Jong, em giái nhà lãnh đạo tối cao Triều Tiên Kim Jong Un. Nhân vật này đã nổi lên như biểu tượng của cuộc tấn công và khiêu khích khó chịu nhắm vào Hàn Quốc.

Từng là biểu tượng của chính sách “ngoại giao nụ cười” của Bình Nhưỡng, bà Kim đổi thái độ khi đưa ra những lời đe dọa nghiêm khắc đối với Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in. Trong các tuyên bố gần đây, bà Kim Yo Jong tuyên bố sẽ gia tăng áp lực quân sự tại biên giới đe dọa miền Nam, sau đó cho phá hủy tòa nhà liên lạc hai miền - biểu tượng của hơn 2 năm hòa hoãn Bắc - Nam.

Khí cầu từ Hàn Quốc mang theo nửa triệu truyền đơn chống Bình Nhưỡng do một nhóm người trốn chạy khỏi Triều Tiên thực hiện. Vấn đề này đã góp phần làm gia tăng căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên.

Nhà lãnh đạo Kim Jong Un trong phần lớn thời gian gần đây ít xuất hiện trên các phương tiện truyền thông Triều Tiên, làm gia tăng những đồn đoán về sức khỏe của ông. Đồng thời, sự vắng mặt của ông Kim khiến nhiều nhà phân tích cho rằng, căng thẳng gần đây trên bán đảo Triều Tiên có nguyên nhân chủ yếu là một cách tạo nền tảng để nâng em gái ông lên làm người kế nhiệm.

Tuy nhiên, khi nhìn sâu hơn những gì diễn ra tại Triều Tiên sẽ thấy một thủ phạm khác đằng sau cuộc khủng hoảng mới này. Đó chính là đại dịch COVID-19, theo Asia Times.

Do phải vất vả vượt qua tác động của lệnh trừng phạt quốc tế, nền kinh tế Triều Tiên còn chịu tác động khác là đại dịch COVID-19. Tác động kép này đã tạo nên cuộc suy thoái mạnh, do Tiều Tiên cần phải phong tỏa đất nước để ngăn chặn sự lây lan của virus corona từ Trung Quốc. Cuộc khủng hoảng kinh tế đã khiến giới lãnh đạo Triều Tiên càng lo ngại hơn về phản ứng tiêu cực của người dân, vốn đa số còn phải cứu đói.

Sự đe dọa của Triều Tiên thực chất là nhằm mục đích thuyết phục Hàn Quốc “xé rào”, vượt qua lệnh trừng phạt quốc tế do Mỹ dẫn đầu. Bình Nhưỡng muốn Seoul tìm cách nối lại viện trợ và đầu tư. Điều này có nghĩa là các hạn chế đối với thương mại và đầu tư với Triều Tiên sẽ được loại bỏ, bất chấp lệnh trừng phạt quốc tế, một quan chức cấp cao của Mỹ tại Hàn Quốc cho hay.

Tác động của đại dịch

Thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên tại Hà Nội đổ vỡ khi hai bên không đạt được thỏa thuận nào.

Triều Tiên đã có kinh nghiệm với các dịch bệnh SARS và Ebola trước đây, cho nên hồi tháng Giêng, khi có tin virus corona bùng phát từ Trung Quốc, Bình Nhưỡng đã nhanh chóng đóng cửa biên giới với Trung Quốc vào ngày 21/1. Cố gắng ngăn chặn dịch bệnh của Triều Tiên được hỗ trợ gấp đôi bởi Trung Quốc cũng phong tỏa biên giới với Triều Tiên.

Việc đóng cửa biên giới gây chấn động mạnh cho nền kinh tế Triều Tiên, cắt đứt dòng khách du lịch và nguồn thu ngoại tệ trực tiếp. Đồng thời, COVID-19 cũng ngăn những khoản đầu tư nhỏ từ Trung Quốc, cắt giảm mạnh thương mại chính thức và không chính thức của quốc gia khép kín này. Hầu như chỉ sau một đêm, thương mại hai chiều Trung Quốc - Triều Tiên giảm xuống gần bằng 0. Điều mấu chốt là dòng tiền từ Trung Quốc sang Triều Tiên cạn kiệt.

Suy thoái do virus corona xảy ra tại thời điểm các khu vực kinh tế nhà nước Triều Tiên phải đối mặt với sự sụp đổ. Hệ thống kinh tế kế hoạch của Bình Nhưỡng bị phá vỡ hoàn toàn. Theo các nguồn thạo tin, Triều Tiên năm nay không có kế hoạch 5 năm mới để thay thế kế hoạch sẽ kết thúc trong năm nay. Các khu vực quan trọng của nền kinh tế, chủ yếu là các doanh nghiệp lớn sản xuất thép và các mặt hàng chủ chốt khác của nhà nước vẫn phụ thuộc vào hệ thống kinh tế kế hoạch tập trung.

Ông Kim Jong Un tại hội nghị thượng đỉnh Hà Nội hồi năm ngoái, đã cố gắng thuyết phục Tổng thống Mỹ Donald Trump dỡ bỏ các lệnh trừng phạt nhưng không thành công. Điều đó khiến Bình Nhưỡng phải điều chỉnh chính sách kinh tế. Một bước ngoặt lớn về chính sách diễn ra trong năm 2019, giới lãnh đạo Bắc Triều Tiên đã nhấn mạnh sự cần thiết phải tự lực, không trông chờ vào bên ngoài.

Vấn đề tiền tệ

Triều Tiên đang gặp khó khăn trong vấn đề tiền tệ.

Chính sách tiền tệ là một điểm yếu chính của Triều Tiên. Nỗi lo không kiểm soát được lạm phát đi đôi với việc áp dụng một chính sách tiền tệ thắt chặt, hạn chế việc in ấn và phát hành đồng won. Về mặt tích cực, nó mang lại tỷ giá hối đoái ổn định trong 5 năm qua, tạo ra sự ổn định và khuyến khích ngày càng tăng việc sử dụng tiền tệ trong lưu thông. Nhưng về nhược điểm, Triều Tiên không có khả năng bơm tín dụng vào các doanh nghiệp nhà nước và để cho các doanh nghiệp nhà nước “tự bơi”.

Hiện tại, khi đại dịch COVID-19 ngăn dòng tiền cứng từ thương mại và du lịch và đầu tư nước ngoài, hồi giữa tháng Tư, Bình Nhưỡng cho hay sẽ phát hành trái phiếu công khai lần đầu tiên sau 17 năm. Trái phiếu được sử dụng cho các doanh nghiệp thay vì tiền mặt, nhằm mua sắm vật tư cần thiết cho việc thực hiện các dự án lớn của nhà nước, như một bệnh viện khổng lồ tại Bình Nhưỡng.

Việc phát hành trái phiếu còn nhằm mục đích buộc các cá nhân và doanh nghiệp Triều Tiên chuyển tiền mặt (bao gồm đồng USD) để đổi lấy trái phiếu.

Hồi tháng Tư, chính phủ Triều Tiên cũng cho phép tư nhân chỉ tái hoạt động với điều kiện họ trả cho nhà nước các khoản thanh toán ngoại tệ đáng kể và phải nhập khẩu các hàng hóa từ danh mục đã được phê duyệt. Một nửa trong số hàng hóa thiết yếu đó được yêu cầu cung cấp cho chính phủ. Từ tháng 5/2020, Triều Tiên đã cấm sử dụng ngoại tệ trong hầu hết các giao dịch.

Bắt đầu từ năm ngoái, sau thất bại của hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều tại Hà Nội, Bình Nhưỡng chỉ trích Seoul vì mọi hành động bị phụ thuộc vào Mỹ. Sự căng thẳng biên giới liên Triều hiện tại cho thấy đó bước tiến rõ ràng trong nỗ lực gây sức ép của Bình Nhưỡng lên Seoul. Lý do các thỏa thuận Bắc - Nam không có tiến triển nào, dù chỉ là một bước nhỏ là do chính phủ Hàn Quốc thực hiện chính sách thân Mỹ, ông Kim Jong Un tuyên bố hôm 17/6.

Liệu Nhà Xanh có sẵn sàng mở hầu bao cho Triều Tiên hay không? Cho đến nay, thực tế cho thấy các động thái của Triều Tiên đã được tính toán cẩn thận nhằm không kích động sự leo thang vượt tầm kiểm soát. Bước đầu tiên làm nổ tung văn phòng liên lạc chung đã diễn ra trên lãnh thổ Triều Tiên.

Ngay cả các động thái đe dọa để phá hủy tiến trình phi quân sự hóa khu vực biên giới cũng không trực tiếp chạm vào lực lượng quân sự của Mỹ hoặc Liên Hợp Quốc. Theo các nhà phân tích, Triều Tiên sẽ tạm dừng khiêu khích để chờ đợi phản ứng từ Hàn Quốc, sau đó sẽ tiếp tục các hành động đe dọa nếu Seoul không có phản ứng phù hợp.

Trong khi đó, những áp lực từ trong nước sẽ tiếp tục là mối đe dọa thực sự đối với Bình Nhưỡng, khi dân chúng đã mệt mỏi vì chính sách thắt lưng buộc bụng dưới danh nghĩa dồn sức cho một cuộc nội chiến vẫn chưa kết thúc.