Cúng tất niên, đi tạ mộ, cúng giao thừa thành tâm càng hưởng phúc

1. Bữa cơm Tất niên và mâm cỗ cúng Tất niên

- Bữa cơm Tất niên: Khoảnh khắc đoàn viên thiêng liêng

người Việt, thường được các gia đình tiến hành vào chiều 30 Tết (âm lịch). Tùy vào điều kiện thời gian của từng gia đình mà tiến hành phù hợp, nếu làm vào các ngày trước đó là 27, 28, 29 âm lịch cũng không sao, không cần phải quá khắt khe.

Lúc này, bàn thờ Phật, gia tiên cơ bản được bao sái sạch đẹp. Nhà cửa đã trang hoàng đào, mai, quất... Tất cả mọi thành viên trong gia đình quây quần bên nhau, cùng tham dự bữa cơm Tất niên ấm cúng và chờ đón xuân sang.

Với người Việt, bữa cơm Tất niên là khoảnh khắc thiêng liêng để các thành viên gắn kết với nhau. Đó cũng là dịp gặp gỡ bạn bè, anh em thân thuộc.   

- Mâm cỗ cúng Tất niên

Dân gian quan niệm, càng đông đủ các thế hệ dự bữa cơm Tất niên chứng tỏ gia đình đó càng nhiều phúc lộc, may mắn.

Trên bàn thờ chiều 30 Tết phải có đầy đủ hương, đèn. Nén hương thơm theo quan niệm xưa là tượng trưng cho tinh tú, sự nối kết giữa âm và dương. Đèn tượng trưng cho mặt trăng, mặt trời (do đó luôn phải có hai cây đèn ở hai bên ban thờ).

Tùy tín ngưỡng vùng miền mà sắp xếp, chuẩn bị lễ khác nhau, nhưng quy phạm chung là không thể thiếu mâm ngũ quả, gồm 5 loại quả khác nhau, mỗi loại tượng trưng cho một ước nguyện của gia chủ, thông qua tên gọi và màu sắc.

Ngoài ra còn có hoa tươi, tiền mã giấy, nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét)…

Có thể cúng cỗ mặn hoặc hoặc cỗ chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, chế biến thơm ngon, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.

Mâm cỗ Tất niên ở mỗi vùng miền sẽ có điểm khác biệt. Cỗ của người miền Bắc đều có gà luộc lá chanh và giò thủ. Cỗ ở miền Nam thường có tôm khô, củ kiệu, thịt kho nước dừa ăn chung với dưa giá.

Cỗ cúng Tất niên không có quy định chặt chẽ, tùy nhà mà biện lễ. Quan trọng là thành tâm, nghiêm cẩn, chứ không phải linh đình, rượu chè quá mức. Mọi người vừa ăn vừa trò chuyện vui vẻ, động viên nhau năm mới nỗ lực vươn lên trong bầu không khí đầm ấm, hòa thuận.

2. Nghi lễ tạ mộ cuối năm

Ngày 30 Tết nhiều gia đình tiến hành đi tạ mộ, rồi về nhà ăn bữa cơm Tất niên luôn. Tạ mộ là để con cháu cảm ơn thần linh, thổ địa khu vực có mộ phần (tương tự lễ tạ thần linh, thổ địa gia tiên, tiền chủ nơi nhà đang sống dịp cuối năm), đồng thời mời tổ tiên về ăn Tết.

Sáng 30 Tết, trong lúc phụ nữ chuẩn bị cỗ bàn thì nam phụ, lão ấu trong nhà mang hương hoa, vàng mã đi tạ mộ (chạp mộ). Lúc này mộ phần đã được con cháu ở gần sửa sang đẹp đẽ, mọi người chỉ việc bày hoa quả, thắp hương mời gia tiên về ăn Tết.

Với lễ tạ mộ ở nghĩa trang có nơi thờ thần linh, thổ địa riêng thì phải bày lễ hai nơi và tùy địa phương mà có điều chỉnh thích ứng.

Với lễ tạ mộ truyền thống, cần sắm lễ hoa quả đơn giản, gồm hương, nước, hoa tươi, trầu cau, hoa quả, thuốc lá, chè, rượu trắng (kèm chén đựng rượu 5 cái), nến cốc màu đỏ. Có thể dùng vàng mã, hoặc tùy vong linh mà dùng áo quần mã phù hợp cúng tiến. Nhưng không nên dùng nhiều vàng mã.

Nếu dâng cỗ mặn thì chỉ dâng ở miếu thần linh, trong đó có xôi, gà (giò hoặc trống thiến nguyên con bày trên xôi). Tuyệt đối không đặt cỗ mặn lên mộ phần.

Nghi lễ tạ mộ không cần làm linh đình, tốn kém. Cũng không nặng về hình thức, đốt vàng mã nhiều gây lãng phí.

Lưu ý khi đi tạ mộ cuối năm

Nên đi tạ mộ nên đi lúc tạnh ráo, ấm áp, có thể cho con cháu đi theo để biết dần vị trí phần mộ, sau là tập cho trẻ kính trọng, hiếu đễ tổ tiên. Nhưng không nên đi tạ mộ quá sớm, khi sương chưa tan, hoặc chiều tối trời về đêm âm khí nặng nề không có lợi cho sức khỏe. 

Phụ nữ có thai, gặp ngày “đèn đỏ”, người yếu, trẻ em dưới 10 tuổi… không nên đi tạ mộ để tránh bị nhiễm âm khí, phong hàn… Không nên nô đùa, ngồi lên những ngôi mộ vì bị coi là bất kính.

Khi đi tạ mộ hãy quan tâm đến tất cả các cụ trong dòng họ, nên “thăm hỏi” các mộ phần xung quanh. Nếu có những ngôi mộ vô chủ cũng cần thắp cho “họ” nén hương.

Tạ mộ là cơ hội anh em nội tộc gặp mặt cuối năm tại nhà thờ họ để cúng lễ, dọn dẹp, trang hoàng… đón Tết. 

Tùy địa phương mà tạ mộ diễn ra mang tính chất gia đình nhỏ, hoặc đi theo dòng họ. Lưu ý không nên ăn đồ cúng ở nghĩa trang, vì có thể ảnh hưởng không tốt đến hệ tiêu hóa, lạnh bụng… Hãy để lại đồ cúng ở nghĩa trang cho người đói cần ăn, hoặc đem về thì cho người nghèo khó.

3. Sửa soạn lễ cúng Giao thừa

Giao thừa là thời khắc được chờ đợi nhất mỗi khi Tết đến xuân sang. Đó không chỉ là thời điểm giao thoa giữa năm cũ và năm mới, mà còn là lúc mọi người cầu mong sự bình an, thịnh vượng, may mắn, xua đi những trở ngại, xui rủi trong năm sắp tới.

Lễ cúng Giao thừa thường được diễn ra từ 12 giờ đêm, giờ chính Tý hay còn gọi là 0 giờ. Lúc này, gia chủ cầu khấn những điều tốt lành sẽ đến trong năm mới.

4. Những điều cần chú ý trong ngày Tất niên

Hiện nay đã có một số nơi hoặc một số gia đình gộp cúng Tất niên và Giao thừa làm một, với nội dung chính là mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình.

Lưu ý cúng lễ là không nên cúng đồ giả. Nhiều người hay lấy câu “miễn thành tâm là được” để ngụy biện, khi thực hiện lại chạy theo hình thức, khoe mẽ với người ngoài mà không chú trọng đến chất lượng của hoa quả để thờ cúng. Đặc biệt lưu ý, không dùng các loại hoa quả xanh, hoa quả giả (bằng nhựa) để cúng gia tiên.

Mâm ngũ quả dành cúng gia tiên nên chọn các loại hoa quả thông dụng, ăn được, đẹp mắt và phải là hoa quả vừa đủ chín có thể ăn được. Đĩa/mâm ngũ quả không đặt trước chính giữa bát hương vì chắn mất trục khí chính, mà nên để ở hai bên.

Hoa bày trên bàn thờ cũng vậy, cần phải hoa tươi chứ không dùng hoa giả, hoa nhựa.