CPTPP có hiệu lực, xuất khẩu tôm Việt Nam gặp khó

Theo báo cáo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, 4 tháng đầu năm 2019, giá trị xuất khẩu tôm Việt Nam đạt 848,4 triệu USD, giảm 16,7% so với cùng kỳ năm 2018. Trong bối cảnh xuất khẩu tôm giảm, các ưu đãi thương mại trong các Hiệp định Thương mại Tự do trở nên khá quan trọng.

Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực từ đầu năm 2019 bên cạnh những thách thức đặt ra, đã và đang có một số tác động tích cực nhất định lên xuất khẩu tôm Việt Nam sang các nước thành viên.

Ngày 14/1/2019, Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã chính thức có hiệu lực với Việt Nam. Hiệp định CPTPP bao gồm 11 thành viên là Canada, Mexico, Peru, Chile, New Zealand, Úc, Nhật Bản, Singapore, Brunei, Malaysia và Việt Nam.

CPTPP được cho là có số lượng sản phẩm tiếp cận thị trường nhiều hơn và thời gian giảm thuế nhanh hơn, dễ thực hiện hơn. Nên sau khi CPTPP có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam sang thị trường thành viên như Nhật Bản, Canada, Australia, Singapore tuy chưa thay đổi nhiều nhưng cũng ghi nhận một vài chuyển biến tích cực.

Theo Hiệp hội xuất khẩu và chế biến thủy sản Việt Nam, Nhật Bản là thị trường nhập khẩu tôm lớn thứ 2 của Việt Nam trong 4 tháng đầu năm 2019, chiếm 19,2% tổng giá trị xuất khẩu tôm Việt Nam đi các thị trường.

Trong tháng 2 và 3 năm nay, Nhật Bản là thị trường duy nhất trong số các thị trường nhập khẩu chính tôm Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng dương. Sang tháng 4, xuất khẩu tôm sang Nhật Bản giảm một phần do nhu cầu giảm trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế có dấu hiệu giảm tốc và đồng yên không ổn định.

Bốn tháng đầu năm nay, xuất khẩu tôm sang Nhật đạt 162,5 triệu USD, giảm 7,3% so với cùng kỳ năm 2018 trong khi xuất khẩu sang EU, Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc đều giảm ở mức 2 con số.

Bên cạnh các Hiệp định FTA Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA) và ASEAN - Nhật Bản (AJCEP), Hiệp định CPTPP có hiệu lực từ tháng 1/2019 cũng giúp cho tôm Việt Nam gia tăng lợi thế tại thị trường này. Theo các cam kết của Nhật Bản tại CPTPP, đa số mặt hàng thủy sản có thế mạnh của Việt Nam trong đó có tôm đông lạnh và tôm chế biến được hưởng thuế suất 0% ngay sau khi hiệp định có hiệu lực.

Canada đứng thứ 6 về nhập khẩu tôm của Việt Nam, chiếm 4,4% tổng giá trị xuất khẩu của tôm Việt Nam đi các thị trường. Bốn tháng đầu năm nay, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Canada đạt 37,6 triệu USD, tăng 4,8% so với cùng kỳ năm 2018. Xuất khẩu tôm sang Canada có dấu hiệu tăng sau khi CPTPP có hiệu lực đầu năm nay.

Trong số các quốc gia tham gia CPTPP, Canada là một trong những nước có mức cam kết mở cửa thị trường cao nhất với hàng nghìn dòng thuế đối với hàng hóa nhập khẩu trở về 0%, với mức cắt giảm thuế lên tới 95% số dòng thuế, bao trùm 78% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Canada. Bên cạnh đó, Canada là 1 trong 3 nước thành viên mà Việt Nam chưa có thỏa thuận thương mại song phương.

Theo cam kết CPTPP, thuế nhập khẩu các mặt hàng thuỷ sản, trong đó có sản phẩm tôm đông lạnh, tôm chế biến... từ Việt Nam vào Canada đều giảm về 0% ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực.

CPTPP cũng là cơ hội cho tôm Việt Nam trên thị trường Canada vì các đối thủ cạnh tranh như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia đều không tham gia hiệp định.

Những năm gần đây, Canada tiêu thụ nhiều hơn tôm nước ấm của các nước Đông Nam Á trong bối cảnh nguồn cung tôm nước lạnh sụt giảm. Xuất khẩu tôm của Việt Nam sang Canada đứng đầu trong số các nguồn cung tôm vào Canada và chiếm gần 1/3 thị phần nhập khẩu, với lợi thế này, CPTPP sẽ là lực đẩy giúp Việt Nam cạnh tranh tốt hơn so với các đối thủ trên thị trường Canada.

Australia đứng thứ 7 về nhập khẩu tôm Việt Nam, chiếm 4,8% tổng xuất khẩu tôm của Việt Nam đi các thị trường. Australia là 1 nước thành viên trong CPTPP. Theo cam kết trong CPTPP, tất cả các sản phẩm tôm xuất khẩu sang Australia đều ở 0% ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực.

Một trong những nước thành viên trong CPTPP là Chile. Chile là 1 thị trường nhỏ nhưng là cơ hội mở cho tôm Việt Nam. Theo cam kết của Chile trong CPTPP, các sản phẩm thủy sản trong đó có tôm nhập khẩu vào Chile đều được giảm từ 6% về 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực.

Ba tháng đầu năm 2019, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Chile đạt 712,4 nghìn USD, tăng mạnh 1.465% so với 3 tháng đầu năm 2018 (kim ngạch chỉ đạt 45,5 nghìn USD). Chile từ vị trí thứ 60 trong top các thị trường nhập khẩu tôm của Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 46 với tỷ trọng tăng lên 0,12% từ 0,01%.

CPTPP có hiệu lực đặt ra cho các doanh nghiệp các điều kiện về hàng rào kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng, quy tắc xuất xứ. Doanh nghiệp cần nâng cao sức cạnh tranh, nắm bắt thông tin và rào cản thị trường để kịp thời đáp ứng.

Như vậy, sau khi CPTPP có hiệu lực, lợi ích của nó đối với xuất khẩu tôm Việt Nam tuy chưa nhiều nhưng được đánh giá là yếu tố hỗ trợ cần thiết, giúp hoàn thiện những điểm mà các Hiệp định song phương, đa phương trước đó chưa có.