Cỗ máy bị lỗi khiến thị trường 6.000 tỷ sập trong một ngày

7h04 sáng 1/10, thị trường chứng khoán lớn thứ ba thế giới gặp vấn đề nghiêm trọng. Một phần bên trong cỗ máy có tên Arrowhead, máy tính chính xử lý hàng triệu giao dịch của Sàn chứng khoán Tokyo (TSE), đã gặp lỗi, và hệ thống dự phòng cũng không thể kích hoạt.

Những nhà quản lý không tìm ra cách gì khác, và toàn bộ Sàn giao dịch chứng khoán Tokyo đã phải ngừng hoạt động trong ngày 1/10. Đây là lần gián đoạn lâu nhất kể từ khi sàn chuyển sang hệ thống giao dịch điện tử hoàn toàn vào năm 1999.

Sự cố đã khiến nhiều người bất ngờ, bởi chỉ một lỗi nhỏ trong hàng trăm chi tiết của hệ thống máy tính cũng có thể khiến toàn bộ hệ thống bị tê liệt.

Lỗi xảy ra ngày 1/10 khiến các mã chứng khoán tại TSE không hiển thị giá. Ảnh: Bloomberg.

"Giao dịch là thành phần quan trọng của nền tảng thị trường, và không thể chấp nhận việc cơ hội giao dịch bị từ chối. Chúng ta sử dụng máy tính, nên luôn có khả năng chúng sẽ gặp vấn đề. Họ đáng ra nên thiết kế một hệ thống có khả năng dự phòng", Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Taro Aso cho biết.

Hệ thống đã gặp lỗi gì?

Arrowhead được giới thiệu vào năm 2010, khi đó được coi là một giải pháp hiện đại nhất để thay thế cho những hệ thống giao dịch cũ thường xuyên gặp sự cố vào thập niên 2000. Tên gọi "đầu mũi tên" nhằm ám chỉ tốc độ xử lý và sự tin cậy của hệ thống.

Về cơ bản, Arrowhead là một hệ thống gồm khoảng 350 máy chủ, có thể xử lý song song các giao dịch để có tốc độ nhanh nhất, đồng thời đảm bảo những sự cố sẽ không gây tê liệt toàn bộ hệ thống.

Tuy nhiên, thiết lập này đã không thể cứu hệ thống vào ngày 1/10. Một trong hai đĩa dữ liệu của máy gặp vấn đề về bộ nhớ. Các đĩa dữ liệu này được dùng chung trên toàn bộ máy chủ, dùng để lưu những thông tin như lệnh giao dịch, tài khoản và mật khẩu của máy tính giám sát giao dịch.

Khi lỗi xảy ra, hệ thống đúng ra phải chuyển sang đĩa dữ liệu thứ hai một cách tự động. Tuy nhiên, vì một lý do mà các quản lý của sàn giao dịch cũng không thể giải thích, quy trình này đã không được kích hoạt. Sự cố khiến cho các máy chủ phân phối thông tin, có chức năng gửi thông tin thị trường tới người giao dịch bị hỏng hóc.

Arrowhead được kỳ vọng là hệ thống giao dịch chứng khoán đảm bảo cả tốc độ và sự tin cậy. Ảnh: Asianews.

Vào 8h sáng, khi các nhà giao dịch ngồi vào bàn và chuẩn bị mở cửa thị trường trong vòng một giờ, họ không nhìn thấy giá giao dịch của các mã chứng khoán như thông thường. Nhiều người thấy giá hiện lên rồi lập tức mất đi, và không thể biết được dữ liệu có chính xác không.

Khoảng 5 phút sau, Twitter tràn ngập các tin về lỗi hệ thống. Sự hoang mang càng tăng lên khi sàn chỉ thông báo chính thức là có lỗi, ngoài ra không giải thích gì thêm.

"Chúng tôi không thể biết đấy là lỗi ở máy của mình hay ở sàn. Mãi tới khi sàn ra thông báo chính thức, chúng tôi mới biết", Masaya Akiba, nhân viên giao dịch tại công ty chứng khoán Marusan Securities chia sẻ.

Tới 8h36, sàn mới đưa ra thông báo chính thức rằng phiên giao dịch sẽ bị hoãn. Phải tới 90 phút sau, thông báo này mới được dịch ra tiếng Anh. Đây là lần đầu tiên trong gần 15 năm TSE phải ngừng hoạt động hoàn toàn. Sàn có quy định không ngừng giao dịch, kể cả trong trường hợp thiên tai.

Quyết định khó

Đây không phải lần đầu hệ thống Arrowhead gặp sự cố. Tuy vậy, từ lúc bắt đầu hoạt động năm 2012, Arrowhead chưa bao giờ hỏng lâu như vậy.

Phóng viên có mặt tại Sàn Giao dịch Chứng khoán Tokyo sau khi sự cố xảy ra. Ảnh: Bloomberg.

Mặc dù đội ngũ kỹ thuật đã chuyển hệ thống sang đĩa dữ liệu thứ 2, họ vẫn không thể ép hệ thống khởi động lại. Đây là một lựa chọn khó: nếu Arrowhead được khởi động lại, toàn bộ dữ liệu đã ghi lại trước đó trong ngày sẽ mất hết.

Điều đó đồng nghĩa các lệnh đặt mua hay bán từ các công ty chứng khoán sẽ biến mất và không khôi phục được. Sự cố này sẽ khiến thị trường hỗn loạn. Cuối cùng, lãnh đạo TSE đành đưa ra quyết định cũng khó khăn không kém: ngừng giao dịch cả ngày.

Tại buổi họp báo vào 16h30 hôm đó, các lãnh đạo của TSE đã nhận hoàn toàn trách nhiệm và không tìm cách đổ lỗi cho Fujitsu, công ty xây dựng lên hệ thống Arrowhead.

"Họ đã giải thích rất rõ những gì đã xảy ra. Cuộc họp đem lại sự tin tưởng rằng họ hiểu rõ vấn đề", Megumi Takarada, nhà phân tích tại công ty chứng khoán Toyo nhận xét.

Dù hệ thống đã trở lại hoạt động ngày 2/10, câu hỏi về lỗi phần cứng vẫn chưa được giải đáp. Liệu một lỗi phần cứng tương tự có thể làm gián đoạn thị trường hàng nghìn tỷ USD trong tương lai?

"Tôi nghĩ chúng ta cần phải chấp nhận rằng những sự cố như vậy vẫn xảy ra. Nếu ngăn chặn được thì tốt, nhưng đó là chuyện khó tránh khỏi", Nicholas Smith, chuyên gia của công ty phân tích CLSA ở Tokyo nhận xét.