Ai sẽ cứu các thể chế toàn cầu sau khi COVID-19 đi qua?

Sự thật không mấy dễ chịu liên quan đến cuộc khủng hoảng COVID-19 hiện nay là phần lớn mạng lưới phức tạp bao gồm các thể chế quốc gia và toàn cầu được thiết lập để đối phó với các đại dịch toàn cầu và các tác động kinh tế đã hoạt động kém hiệu quả.

Công bằng mà nói, kể từ dịch cúm Tây Ban Nha hay Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay, các nhà lãnh đạo trên thế giới chưa từng phải đối mặt với hai cuộc khủng hoảng – khủng hoảng y tế và khủng hoảng kinh tế – xảy ra gần như đồng thời như hiện nay. Vì vậy, các phản ứng quốc gia và toàn cầu về kinh tế có phần chậm trễ, mờ nhạt và rời rạc.

Các chính phủ đã vội vã tìm cách hạn chế tình trạng thất nghiệp hàng loạt mà không chú ý đến các khía cạnh toàn cầu của cuộc khủng hoảng này. Chính Pháp, chứ không phải Mỹ, đã triệu tập một hội nghị thượng đỉnh của nhóm G7. Chính Saudi Arabia, chứ không phải Mỹ, triệu tập một hội nghị tương tự của nhóm G20. Tuy nhiên, không hội nghị nào đưa ra được một chiến lược kích thích kinh tế có sự phối hợp toàn cầu.

COVID-19 có thể được xem là một trong những "đối thủ" nặng ký nhất của Trump.

Cũng không hội nghị nào đưa ra lệnh cấm đối với các biện pháp bảo hộ, dù rằng trên thực tế việc áp thuế ồ ạt để bảo vệ các dây chuyền cung ứng quốc gia quan trọng sẽ góp phần khiến tình trạng suy thoái kinh tế kéo dài và trầm trọng thêm. Cho dù mối đe dọa của đại dịch đối với hòa bình và an ninh quốc tế đã trở nên rõ ràng nhưng phải đến đầu tháng 4/2020, Liên hợp quốc mới có thể triệu tập một phiên họp khẩn cấp của Hội đồng Bảo an.

Bi kịch là phần lớn cuộc khủng hoảng hiện tại là có thể tránh được. Bộ máy chủ chốt để thiết lập các phản ứng toàn cầu về y tế và kinh tế đã có sẵn. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, bộ máy này đã không được kích hoạt hoặc được kích hoạt nhưng không đủ sớm để có thể ngăn chặn đại dịch bùng phát trên quy mô toàn cầu.

Mối lo sợ về tác động của việc phong tỏa đất nước đã khiến Trung Quốc không dám thừa nhận công khai mối đe dọa này ngay từ đầu, mặc dù các hệ thống cảnh báo đã được đưa ra sau đại dịch SARS.

Ngoài ra, Tổ chức y tế thế giới (WHO) đã rơi vào tình trạng thiếu hụt tài chính trong nhiều thập kỷ qua do Mỹ và các nước khác phân bổ nguồn lực của họ cho các vấn đề khác và phớt lờ những cảnh báo liên tục là phải tăng cường sức mạnh cho WHO. Giờ đây, dưới thời Donald Trump, Mỹ đã biến WHO thành bia đỡ đạn cho những thất bại trong nước của mình.

Nhìn rộng ra, các phong trào dân tộc chủ nghĩa trên toàn thế giới đã nhìn thấy cơ hội thuận lợi để công kích tính hợp pháp của các thể chế đa phương. Tổng thống Trump, với khẩu hiệu “Nước Mỹ trước tiên”, đã từ bỏ vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ lần đầu tiên kể từ năm 1945.

Thông thường, Mỹ sẽ hợp tác với Trung Quốc để xử lý khủng hoảng thông qua một lực lượng đặc nhiệm chung được thành lập theo cơ chế Đối thoại chiến lược và kinh tế. Tuy nhiên, cơ chế đó cũng đã rơi vào tình trạng bị vô hiệu hóa. Và lần này thay vì phối hợp, Chính quyền Mỹ bắt đầu công kích Trung Quốc; thay vì huy động cả thế giới tham gia giải quyết khủng hoảng, Mỹ thoái thác trách nhiệm.

Thay vì hợp tác để chống lại COVID-19, các nước lớn lại quay sang công kích, đổ lỗi cho nhau.

Vậy thì những gì sẽ thay đổi khi cuộc khủng hoảng này kết thúc? Nếu Tổng thống Trump tái đắc cử thì khó có thể thấy bất kỳ thay đổi nào ở Mỹ. Một chiến thắng sẽ chỉ củng cố thêm cách tiếp cận theo chủ nghĩa bản địa bài ngoại của ông mà theo đó ai cũng vì chính mình - một đạo luật quốc tế mới theo kiểu giang hồ.

Biên giới quốc gia sẽ được thắt chặt. Chủ nghĩa bảo hộ sẽ trở thành chuẩn mực toàn cầu chứ không phải là trường hợp ngoại lệ, và bài học từ những năm 1930 sẽ chìm vào quên lãng. Sản lượng toàn cầu có thể tiếp tục suy giảm.

Hơn nữa, Mỹ sẽ tiếp tục rút khỏi các thể chế đa phương mà chính họ đã thiết lập vào những năm 1940 tại Bretton Woods và San Francisco, hoặc khiến các thể chế này trở nên vô dụng. Theo đó, Liên hợp quốc, Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và Ngân hàng thế giới sẽ trở thành các tổ chức hữu danh vô thực - giống như việc Hội quốc liên đưa ra quyết định tiếp tục triệu tập các phiên họp sau khi Đức xâm chiếm Ba Lan, Pháp và Nga.

Nếu đảng Dân chủ giành chiến thắng, thì họ sẽ phải nêu cao quyết tâm chính trị trong nước để duy trì một phiên bản chủ nghĩa quốc tế mới mang tính thực dụng theo quan điểm của Roosevelt. Họ sẽ cần phải thuyết phục công chúng Mỹ tin rằng lợi ích quốc gia sẽ được nâng lên, chứ không phải giảm đi, bằng cách lãnh đạo một hệ thống đa phương hiệu quả.

Kèm theo đó phải là những cải cách thực chất trên quy mô lớn và những hoạt động tái đầu tư để tạo ra một hệ thống đa phương hiệu quả hơn. Khi bế tắc xảy ra, tổng thống tương lai của Mỹ nên nắm quyền kiểm soát hoàn toàn G20 (như Tổng thống đảng Cộng hòa George W. Bush từng làm vào năm 2008) để xử lý các vấn đề như đại dịch, biến đổi khí hậu, cải cách thương mại và quản lý kinh tế vĩ mô toàn cầu. Năm 2020 là cơ hội cuối cùng để Mỹ thực hiện vai trò lãnh đạo toàn cầu.

Trung Quốc cũng chứng kiến sự giằng co giữa một bên là những người theo chủ nghĩa dân tộc và bên còn lại là những người theo chủ nghĩa toàn cầu ở trong nước. Một số quan chức Trung Quốc đã trắng trợn đổ lỗi cho quân đội Mỹ trước sự bùng phát dịch bệnh ở Vũ Hán. Một số khác cố gắng duy trì các quan hệ hợp tác toàn cầu.

Danh tiếng toàn cầu của Trung Quốc đã bị tổn hại nặng nề vì COVID-19.

Ngay cả những người cố chấp ở Bắc Kinh cũng hiểu được rằng dịch bệnh, cùng các chính sách đối nội thiếu thân thiện với khu vực tư nhân và cuộc chiến thương mại với Mỹ, đã khiến nền kinh tế Trung Quốc rơi vào tình trạng tồi tệ nhất kể từ cuộc Cách mạng Văn hóa giai đoạn 1966-1976.

Danh tiếng toàn cầu của Trung Quốc đã bị tổn hại nặng nề. Ý tưởng cho rằng Trung Quốc có thể lấp đầy khoảng trống mà Trump để lại bằng cách cung cấp toàn bộ hàng hóa công mà thế giới đang cần, cũng như đảm nhiệm vai trò lãnh đạo toàn cầu về kinh tế và tài chính, thực hiện cải cách WTO, tăng cường khả năng độc lập của WHO hoặc thực thi những hành động mạnh mẽ để đối phó với tình trạng biến đổi khí hậu, vẫn là phi thực tế.

Cho dù vậy, Trung Quốc sẽ tiếp tục khai thác có tính chiến thuật bất kỳ khoảng trống chính trị nào mà Mỹ để lại. Tuy nhiên, việc nắm quyền lãnh đạo toàn cầu hay thúc đẩy một trật tự đa phương hiệu quả, vốn không phản ánh trực tiếp các lợi ích và giá trị của Trung Quốc, là hành động đi ngược lại sách lược chính trị của Bắc Kinh, cũng như không phù hợp với nhận thức của chính họ rằng năng lực của Trung Quốc còn hạn chế.

Do đó, có thể gác lại một bên những phản ứng tiềm tàng từ phần còn lại của thế giới, bao gồm cả những nước phát triển và những nước đang phát triển, trước bất kỳ tuyên bố trực tiếp nào về vai trò lãnh đạo toàn cầu của Trung Quốc.

Vậy phần còn lại của thế giới có thể làm gì khi quan hệ Trung-Mỹ nằm ngoài tầm kiểm soát? Các cường quốc nòng cốt có tinh thần xây dựng trong nhóm G20 nên bắt tay hành động để cải cách, tài trợ và bảo vệ về mặt chính trị các thể chế quản trị toàn cầu quan trọng trong thời kỳ hậu COVID-19. Những thể chế này bao gồm WHO, WTO, Chương trình lương thực thế giới (WFP) và Tổ chức nông lương Liên hợp quốc (FAO) và Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR).

Nỗ lực này cần được thực hiện dưới sự dẫn dắt của Đức, Pháp, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Canada và có thể là cả Anh (nếu Boris Johnson thực sự tin tưởng vào “Nước Anh toàn cầu”). Một số nước khác như Singapore có thể tham gia nhóm này, với cam kết duy trì một trật tự đa phương hiệu quả như là một phương tiện phục vụ các lợi ích chung toàn cầu chứ không phải các lợi ích quốc gia hẹp hòi.

Khi COVID-19 lan rộng toàn cầu thì thế giới lại phơi bày chủ nghĩa dân tộc.

Những nước này có thể bắt đầu bằng cách lập tức đưa ra một tuyên bố chung rằng họ sẽ cùng nhau lấp đầy khoảng trống tài chính mà Trump để lại sau quyết định ngừng các khoản đóng góp tài chính của Mỹ cho WHO. Những nước này cũng nên đặt ra quy định rằng mức tài trợ tùy thuộc vào việc thực hiện chương trình cải cách hậu khủng hoảng nhằm tăng cường các quyền lập quy và khả năng độc lập của WHO.

Cho dù có khiếm khuyết đến đâu thì theo hiệp ước quốc tế, WHO vẫn là tổ chức toàn cầu duy nhất được trao quyền trực tiếp xây dựng năng lực y tế ở các nước nghèo trong trường hợp xảy ra đại dịch. Và đó chính là mục tiêu tiếp theo của dịch COVID-19.

Hãy gọi những cường quốc có tinh thần xây dựng này là nhóm Đa phương 7 - M7. Họ nên tập hợp các nguồn lực ngoại giao và tài chính cần thiết để thúc đẩy một chương trình nghị sự nhằm duy trì hoạt động của hệ thống đa phương hiện tại trong thời gian lâu nhất có thể, cho đến khi địa chính trị toàn cầu đạt được trạng thái cân bằng mới. Quả thật, họ có thể trở thành lực lượng bảo vệ chúng ta trong một thế giới ngày càng hỗn loạn, ít nhất là trong lúc này.

Thống kê tình hình dịch bệnh COVID-19

VIỆT NAM

1405

CA NHIỄM

35

CA TỬ VONG

1252

CA PHỤC HỒI

THẾ GIỚI

73.924.637

CA NHIỄM

1.644.458

CA TỬ VONG

51.921.206

CA PHỤC HỒI

Nơi khởi bệnh	Nhiễm bệnh	Tử vong	Phục hồi
Đà Nẵng	412	31	365
Hà Nội	174	0	167
Hồ Chí Minh	144	0	123
Quảng Nam	107	3	101
Bà Rịa - Vũng Tàu	69	0	65
Khánh Hòa	64	0	29
Bạc Liêu	50	0	48
Thái Bình	38	0	35
Hải Dương	32	0	29
Ninh Bình	32	0	28
Đồng Tháp	24	0	21
Hưng Yên	23	0	22
Thanh Hóa	21	0	19
Quảng Ninh	20	0	20
Bắc Giang	20	0	20
Hoà Bình	19	0	19
Vĩnh Phúc	19	0	19
Nam Định	15	0	15
Bình Dương	12	0	12
Cần Thơ	10	0	10
Bình Thuận	9	0	9
Bắc Ninh	8	0	8
Đồng Nai	7	0	4
Quảng Ngãi	7	0	7
Hà Nam	7	0	5
Quảng Trị	7	1	6
Tây Ninh	7	0	7
Trà Vinh	5	0	5
Lạng Sơn	4	0	4
Hà Tĩnh	4	0	4
Hải Phòng	3	0	3
Ninh Thuận	3	0	2
Thanh Hoá	3	0	2
Phú Thọ	3	0	3
Đắk Lắk	3	0	3
Thừa Thiên Huế	2	0	2
Lào Cai	2	0	2
Thái Nguyên	1	0	1
Cà Mau	1	0	1
Kiên Giang	1	0	1
Bến Tre	1	0	1
Lai Châu	1	0	1
Hà Giang	1	0	1

Quốc Gia	Nhiễm bệnh	Tử vong	Phục hồi
United States	17.143.942	311.073	10.007.956
India	9.932.908	144.130	9.456.449
Brazil	6.974.258	182.854	6.067.862
Russia	2.734.454	48.564	2.176.100
France	2.391.447	59.072	179.087
Turkey	1.898.447	16.881	1.661.191
United Kingdom	1.888.116	64.908	0
Italy	1.870.576	65.857	1.137.416
Spain	1.771.488	48.401	0
Argentina	1.510.203	41.204	1.344.300
Colombia	1.444.646	39.356	1.328.430
Germany	1.378.518	23.692	1.003.300
Mexico	1.267.202	115.099	938.089
Poland	1.159.901	23.914	892.650
Iran	1.131.077	52.883	844.430
Peru	987.675	36.817	922.314
Ukraine	919.704	15.744	535.417
South Africa	873.679	23.661	764.977
Indonesia	636.154	19.248	521.984
Netherlands	628.577	10.168	0
Belgium	611.422	18.178	41.973
Czech Republic	594.148	9.882	516.786
Iraq	577.363	12.614	511.639
Chile	575.329	15.949	548.190
Romania	565.758	13.698	465.050
Bangladesh	495.841	7.156	429.351
Canada	475.214	13.659	385.975
Philippines	452.988	8.833	419.282
Pakistan	445.977	9.010	388.598
Morocco	403.619	6.711	362.911
Switzerland	394.453	6.295	311.500
Israel	363.287	3.030	340.145
Saudi Arabia	360.155	6.069	350.993
Portugal	353.576	5.733	280.038
Sweden	341.029	7.667	0
Austria	330.343	4.764	291.042
Hungary	288.567	7.381	83.940
Serbia	277.248	2.433	31.536
Jordan	265.024	3.437	226.245
Nepal	250.916	1.743	238.569
Ecuador	202.356	13.896	177.951
Georgia	198.387	1.922	167.281
Panama	196.987	3.411	164.855
United Arab Emirates	188.545	626	165.749
Azerbaijan	187.336	2.050	122.859
Bulgaria	184.287	6.005	87.935
Croatia	183.045	2.870	157.773
Japan	181.870	2.643	153.519
Belarus	164.059	1.282	141.443
Dominican Republic	155.797	2.367	121.323
Costa Rica	154.096	1.956	121.031
Armenia	150.218	2.556	128.694
Lebanon	148.877	1.223	104.207
Bolivia	147.716	9.026	126.720
Kuwait	146.710	913	142.599
Kazakhstan	143.735	2.147	128.218
Qatar	141.272	241	138.919
Slovakia	139.088	1.309	101.584
Guatemala	130.082	4.476	118.793
Moldova	128.656	2.625	111.314
Oman	126.835	1.480	118.736
Greece	126.372	3.785	9.989
Egypt	122.609	6.966	105.450
Ethiopia	117.542	1.813	96.307
Denmark	116.087	961	82.099
Honduras	114.943	3.001	52.392
Palestine	113.409	1.023	88.967
Tunisia	113.241	3.956	86.801
Myanmar	110.667	2.319	89.418
Venezuela	108.480	965	103.271
Bosnia Herzegovina	102.330	3.457	67.649
Slovenia	100.389	2.190	77.453
Lithuania	99.869	907	43.379
Paraguay	95.353	1.991	67.953
Algeria	93.065	2.623	61.307
Kenya	92.459	1.604	73.979
Libya	92.017	1.319	62.144
Bahrain	89.444	349	87.490
Malaysia	87.913	429	72.733
China	86.770	4.634	81.821
Kyrgyzstan	78.151	1.317	71.270
Ireland	76.776	2.134	23.364
Uzbekistan	75.396	612	72.661
Macedonia	74.732	2.169	50.852
Nigeria	74.132	1.200	66.494
Singapore	58.353	29	58.233
Ghana	53.386	327	52.048
Albania	50.000	1.028	25.876
Afghanistan	49.970	2.017	38.648
South Korea	45.442	612	32.947
El Salvador	42.397	1.219	38.481
Luxembourg	42.250	418	33.486
Montenegro	42.148	597	32.097
Norway	41.852	395	34.782
Sri Lanka	34.121	157	25.652
Finland	31.870	466	20.000
Uganda	28.168	225	10.005
Australia	28.056	908	25.690
Latvia	26.472	357	17.477
Cameroon	25.359	445	23.851
Sudan	21.864	1.372	12.667
Ivory Coast	21.775	133	21.335
Estonia	19.271	160	12.117
Zambia	18.428	368	17.487
Madagascar	17.587	259	16.992
Senegal	17.336	352	16.349
Mozambique	17.042	144	15.117
Namibia	16.913	164	14.981
Angola	16.362	372	8.990
French Polynesia	15.870	97	4.842
Cyprus	15.789	84	2.057
Congo [DRC]	14.597	358	12.773
Guinea	13.474	80	12.727
Maldives	13.392	48	12.760
Botswana	12.873	38	10.456
Tajikistan	12.777	88	12.212
French Guiana	11.906	71	9.995
Jamaica	11.875	276	8.212
Zimbabwe	11.522	310	9.599
Mauritania	11.431	236	8.248
Cape Verde	11.395	110	11.055
Malta	11.303	177	9.420
Uruguay	10.418	98	6.895
Haiti	9.597	234	8.280
Cuba	9.588	137	8.592
Belize	9.511	211	4.514
Syria	9.452	543	4.494
Gabon	9.351	63	9.204
Réunion	8.534	42	8.037
Guadeloupe	8.524	154	2.242
Hong Kong	7.804	123	6.439
Bahamas	7.698	164	6.081
Andorra	7.382	79	6.706
Swaziland	6.912	132	6.476
Trinidad and Tobago	6.900	123	6.204
Rwanda	6.832	57	6.036
Democratic Republic Congo Brazzaville	6.200	100	4.988
Malawi	6.080	187	5.659
Guyana	5.973	156	5.144
Nicaragua	5.887	162	4.225
Mali	5.878	205	3.697
Djibouti	5.749	61	5.628
Mayotte	5.616	53	2.964
Martinique	5.575	42	98
Iceland	5.571	28	5.401
Suriname	5.381	117	5.231
Equatorial Guinea	5.195	85	5.061
Aruba	5.079	46	4.911
Central African Republic	4.936	63	1.924
Somalia	4.579	121	3.529
Burkina Faso	4.300	73	2.940
Thailand	4.261	60	3.977
Gambia	3.785	123	3.653
Curaçao	3.699	11	1.889
Togo	3.295	66	2.821
South Sudan	3.222	62	3.043
Benin	3.090	44	2.972
Sierra Leone	2.451	75	1.853
Guinea-Bissau	2.447	44	2.378
Niger	2.361	82	1.329
Lesotho	2.307	44	1.398
Channel Islands	2.192	48	1.339
New Zealand	2.100	25	2.032
Yemen	2.085	606	1.384
San Marino	1.982	52	1.685
Chad	1.784	102	1.611
Liberia	1.676	83	1.358
Liechtenstein	1.579	21	1.366
Vietnam	1.405	35	1.252
Sint Maarten	1.269	26	1.111
Gibraltar	1.104	6	1.040
Sao Tome and Principe	1.010	17	952
Mongolia	918	0	384
Saint Martin	801	12	675
Turks and Caicos	771	6	741
Taiwan	749	7	612
Burundi	735	1	640
Papua New Guinea	729	8	601
Diamond Princess	712	13	699
Eritrea	711	0	564
Monaco	678	3	609
Comoros	633	7	606
Faeroe Islands	530	0	506
Mauritius	524	10	489
Tanzania	509	21	183
Bermuda	456	9	247
Bhutan	439	0	408
Isle of Man	373	25	344
Cambodia	362	0	319
Cayman Islands	302	2	277
Barbados	297	7	273
Saint Lucia	278	4	240
Seychelles	202	0	184
Caribbean Netherlands	177	3	166
St. Barth	162	1	127
Brunei	152	3	148
Antigua and Barbuda	148	5	138
Saint Vincent and the Grenadines	98	0	81
Dominica	88	0	83
Grenada	85	0	41
British Virgin Islands	76	1	72
Fiji	46	2	38
Macau	46	0	46
Laos	41	0	34
New Caledonia	37	0	35
Timor-Leste	31	0	30
Saint Kitts and Nevis	28	0	23
Vatican City	27	0	15
Falkland Islands	23	0	17
Greenland	19	0	18
Solomon Islands	17	0	5
Saint Pierre Miquelon	14	0	14
Montserrat	13	1	12
Western Sahara	10	1	8
Anguilla	10	0	4
MS Zaandam	9	2	7
Marshall Islands	4	0	4
Wallis and Futuna	3	0	1
Samoa	2	0	2
Vanuatu	1	0	1

Dữ liệu trên được thống kê theo nguồn https://corona.kompa.ai/, https://ncov.moh.gov.vn/

(Nguồn: TTX/The Economist)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin